Coláiste beo beathach
Eanáir 28, 2014
Tá na coláistí samhraidh do dhaltaí scoile athraithe ar fad.
Sa sean-am bhí córas an-dian i bhfeidhm i gcoláistí áirithe. Má labhair dalta Béarla, cuireadh abhaile é.
Ach, d’ainneoin sin, bhain na daltaí sult as na cúrsaí Gaeltachta agus tháinig siad ar ais bliain i ndiaidh bliana.
Tá borradh agus biseach ar na coláistí anois agus is léir ó chláracha teilifíse go mbíonn na daltaí sna coláistí uilig ó Mhacaire Rabhartaigh go Corca Dhuibhne ag déanamh aoibhnis ar a laethanta saoire ansin.
Tá na háiteanna go léir don samhradh seo i gColáiste Lurgan, Conamara lán ó bhí an Nollaig ann! Mura bhfaca tú daltaí an Choláiste ag ceol ar an Late, Late Show, gabh chuig YouTube anois!
Canann siad leithéidí ‘Amhrán na gCupán’ agus ‘Is tú is áille ’tá beo’(aistrithe ón Bhéarla).
Tá an cóiriúchán ar fheabhas. Fuair siad na milliúin buille ar YouTube.
Cuireann Uinsionn Mac Dubhghaill agallamh ar bhainisteoir an Choláiste, Mícheál Ó Foighil san eagrán reatha de beo.ie.
Tugann Mícheál freagraí gan cham. Is breá liom a bharúlacha ar theagasc na Gaeilge.
Deir sé go bhfuil na billiúin euro caite gach bliain ar an Ghaeilge, nócha faoin chéad de sin tríd an chóras oideachais.
Ach caitear an deich faoin chéad eile ag iarraidh dul i ngleic leis an dochar atá á dhéanamh taobh istigh den chóras oideachais!
Aontaím leis dá mba rud é go raibh múineadh na Gaeilge ceart agus go raibh a cur i láthair ceart nach mbeadh an méid sin eagraíochtaí ‘ Gaeilge’ gan mhaith atá againn de dhíth.
Baineann an Coláiste an-úsáid as an teicneolaíocht nua.Tá áis nua d’fhoghlaimeoirí curtha amach aige: Oide.
Teanglann ar líne atá ann: tá an foghlaimeoir in ann taifead a dhéanamh agus tá an múinteoir ábalta éisteacht leis ar líne agus é a cheartú.
Tá Coláiste Lurgan i dtiún leis an 21ú haois ach ar an drochuair, níl an Rialtas.
Déanann an Coláiste an sárobair seo gan an tacaíocht atá tuillte aige.
www.derryjournal.com
Gabh chuig Goitse!
Eanáir 6, 2014
Bunaíodh Goitse i 2010 mar pháipéar míosúil áitiúil Thír Chonaill, ach cuireadh deireadh leis i mí an Mheithimh 2011 mar gheall ar easpa maoinithe.
Cuireadh feachtas ar bonn ar na mallaibh chun an nuachtán a athbhunú agus chun trí eagrán a chur amach. D’éirigh leis – bailíodh €5,000 agus tháinig an chéad eagrán amach i mí na Nollag. Ní bhfuair an páipéar airgead ar bith ón rialtas agus rinneadh an obair uilig go deonach. Tá eagrán clóite ann agus tá sé ar an Idirlíon chomh maith (goitse.org).Tá cuma an-phroifisiúnta ar an nuachtán. Cluaitear an nuacht is déanaí (stoirmeacha mhí na Nollag ina measc!), na healaíona, siamsaíocht, oideachas agus spórt. Tá leathanach ann do dhaoine óga. Tá gearrscéal ann le Bríghid Ní Mhonachán.
Tá ómós ann le Noel Ó Gallchóir do Thomás Mac Giolla Bhríghde a fuair bás ar na mallaibh. Fuair Tomás Céim Oinigh ó Ollscoil na hÉireann, Gaillimh mar gheall ar a obair ag cruthú fostaíochta i nGaoth Dobhair agus ag cur chun cinn an chultúir agus na Gaeilge. Bhí sé ina bhall d’Aisteoirí Ghaoth Dobhair ó 1938 go dtí 2013. Bhí sé ina aisteoir; scríobh sé drámaí; léirigh sé drámaí. Fear soilse agus fear smidte a bhí ann fosta! Chum sé an t-amhrán ‘ Cumha an oiléain’ faoi Ghabhla. ‘Athair maith, fear céile dílis, fíor-Ghael agus fíor-Chríostaí’a bhí ann. Comhghairdeas leis an fhoilseachán nua: tá súil agam go dtiocfaidh fás agus forbairt air.
Ba chóir Goitse a chur ar bonn trachtála agus dáiliúchán a shocrú. Is léir go bhfuil na féidearthachtaí ann. De réir cosúlachta tá suim ag daoine i nGaeltachtaí eile ina leithéid. Ach nach gcuireann sé iontas ort go bhfuil grúpa áitiúil ábalta nuachtán tarraingteach beomhar a chur amach agus nach bhfuil Foras na Gaeilge in ann tacú le páipéar seachtainiúil clóite? Cad chuige a bhfuilimid ag fanacht, cad chuige a bhfuilimid ag fanacht….?
www.derryjournal.com
Irish language story launch
Nollaig 9, 2013
Derry City Council is set to launch a new exhibition and guide illustrating the story of the Irish language in the area.
The Story of Irish tells the story of the Irish language from its first beginnings right up to the present day and explores the journey the language has made throughout the course of our history. The exhibition and the small book which accompanies it aim to develop awareness of the language among new audiences and the resource will travel to schools and community organisations throughout the Council area during 2014 and beyond.
The project was developed by Derry City Council in partnership with the local Irish language community and BT Portrait of a City, which now hosts an archive of interviews with a range of local people about the Irish language in the area. The Story of Irish project was funded under the Culture for All programme which aims to help communities participate in the 2013 City of Culture celebrations. The exhibition will be launched by the Mayor, Cllr Martin Reilly on Thursday at the Guildhall. If you would like to attend the launch event please contact Pól Ó Frighil, Irish Language Officer, Derry City Council, T: 028 71 376579, gaeilge@derrycity.gov.uk
www.derryjournal.com
Success for St. Mary’s at Gael Linn quiz
Deireadh Fómhair 29, 2013
Pupils from St. Mary’s Limavady have entered teams in the Irish Language quiz, Gael Linn, and have been successfully placed in the top positions.
This year has been no different for the school, with one of the school entry’s achieving runner up in the competition. Pupils from across Derry attended the recent Gael Linn Quiz held in the White Horse Hotel. The quiz, which is organised by Gael Linn, takes place each year and encourages the use of the Irish Language. “The annual quiz forms one of many activities organised by Gael Linn with the main aim of fostering and promoting the Irish language and its heritage throughout Ireland as a living language and as an expression of identity,” said Principal Mary McCloskey. Year 10 pupils, Cody O’ Doherty, Grainne Mullan, Ciara Mc Colgan and Caoimhinn Campbell were delighted to take the prize.
Head of Modern Languages at the school, Miss Cairns said: “I am so very proud of the team on their achievement and it is events such as these that allows pupils to see the practical application of their skills when studying a language.” The school recently held its Primary 7 Enrolment Day, and was packed with Primary 7 pupils and their parents as they enrolled for September 2014. Speaking to parents, Principal McCloskey said: “Times are changing in the world of education and as parents they now have decisions to make regarding which school their child would attend for the next seven years. All our schools are now unilateral, open to pupils of all abilities but we feel St Mary’s should be your number one choice.” She added: “First and foremost St Mary’s is a Catholic school. This is evidenced in our attention to Masses, confessions and other religious observances. As as a school community treat each other with respect and the care that it given to our pupils to enable them to achieve to their highest potential. At St Mary’s we are about much more than exam results. We encourage our pupils to perform at all levels and in all activities. Any parent can be confident if their child gains a place in St Mary’s they will be well cared for; that their child will gain the knowledge and skills to take their place in today’s world.”
www.derryjournal.com
Comhdháil iontach
Deireadh Fómhair 8, 2013
Cuireadh an t-eagras réamhscolaíochta Altram ar bun sa bhliain 1990 le tacaíocht a thabhairt do thionscnaimh oideachais luathbhlianta lán-Ghaeilge.
Eagraíonn Altram cúrsaí oiliúna agus cuireann sé acmhainní ar fáil do na baill foirne, do na coistí agus do na tuismitheoirí a bhfuil baint acu le naíscoileanna. D’eagraigh sé comhdháil idirnáisiunta an tseachtain seo caite i nDoire. (Dála an scéil, tá fás agus forbairt ag teacht ar Dhoire mar ionad comhdhálacha – sampla eile de dhul chun cinn na cathrach seo.) Idir na cainteoirí bhí an Dochtúir Antonella Sorace ó Ollscoil Dhún Éideann, a chuir an cheist ‘Cad chuige a bhfuil an dátheangachas tábhachtach?’ Labhair an Dochtúir Piet Van de Craén ó Vrije Universiteit, an Bhruiséil, ar an téama ‘Dátheangachas luath agus an tAontas Eorpach’. Labhair Aodán Mac Póilin (Iontaobhas Ultach) ar an Ghaeilge sa Tuaisceart, agus thug Áine Andrews ó Altram léacht ar ‘Oideachas Gaeilge na luthbhlianta i dTuaisceart Éireann idir bhuanna agus dhúshláin’.
Ar an Aoine bhí ceardlanna ann, ag taispeáint áiseanna atá ar fáil do thuismitheoiri agus do mhúinteoirí. Tá na luathbhlianta thar a bheith tábhachtach. Ba chóir don phaiste tosú ar an dara teanga chomh luath agus is féidir. Ní fheiceann páiste beag fadhb le dhá theanga: cuireann sé iontas ort an dóigh a bhfuil páiste óg ábalta dul ó theanga amháin go teanga eilegan smaoineamh, i ndiaidh tamaillín i naíscoil nó i mbunscoil. Ach ní míorúilt é seo: tá dhá theanga ar a laghad ag dhá thrian de dhaonra an domhain. Nuair a thosaíonn duine níos moille ar theanga, feiceann sé sraith fadhbanna- gramadach, stór focal, aistriúchán srl.: tá sé ag iarraidh a lán a fhoghlaim gan mórán achair ar dhóigh mhínádúrtha. Is féidir teanga a fhoghlaim níos moille sa saol, ach tá sé i bhfad níos deacra. Osclaíonn an dátheangachas an intinn (Sin an fáth go bhfuil mé féin chomh leathanaigeanta sin.) agus tugann sé léargas agus féinmhuinín agus a lán eile don pháiste, ar ndóigh.
www.derryjournal.com
Tá cuidiú ar fáil
Deireadh Fómhair 1, 2013
Sa sean-am, bhí sé iontach doiligh Gaeilge a fhoghlaim. Bhí sean-leabhar leadránach agat agus b’fhéidir go raibh sean-mhúinteoir leadránach agat fosta, i seomra ranga gruama.
Ach d’imigh sin agus tháinig seo. Tá réimse leathan téacsleabhar ann anois – tá siad tarraingteach agus tá cuma nua-aimseartha orthu. Ach níor tháinig an téacsleabhar foirfe amach go fóill – ní raibh an t-am agam. Ach chomh maith le téacsleabhair, tá áiseanna tacaíochta ann- áiseanna Idirlín go háirithe. Bíonn feabhas ag teacht ar an ábhar Idirlín an t-am ar fad, agus mar sin de ní dhéanann sé dochar cuid de na suímh a lua arís. Níl an leagan clóite de Foinse ar fáil níos mó , ach tá Foinse ag dul ar aghaidh lena sheirbhís nuachta laethúil ar an Ghréasán. Tá an tseirbhís dírithe ar dhaoine atá ag foghlaim Gaeilge agus tugtar achoimre de gach scéal i mBéarla. Áis iontach atá ann. (foinse.ie) Foilsíonn Nuacht1.com píosaí as na nuachtáin i nGaeilge. Tá fuinneoga ar an suíomh agus is féidir teacht ar suímh eile tríothu – Beo, Foinse, Gaelport, Meon eile, Nós, Nuacht24, agus Treibh ina measc.Téigh go bun an leathanach baile agus gheobhaidh tú níos mó ná céad amhrán de gach sórt – amhráin thraidisiúnta, amhráin do pháistí, sean- nós, popcheol.
Gúgáil RTÉ Gaeilge le sonraí a fháil de chláracha Raidió na Gaeltachta, RTÉ agus TG4. Gúgáil BBC Irish, agus gheobhaidh tú eolas ar ábhar d’achan duine ó fhoghlaimeoir glas go cainteoir líofa. Tá ceachtanna simplí ann le múinteoir áitiúíl, Fearghal Mag Uiginn. Agus tá na cluichí ríomhaire ar fheabhas! Is páiste mór mé tar éis an tsaoil. Tá seirbhís nuachta agus eolais Gaelport an-tábhachtach ag an am seo go speisialta, nuair atá an nuachtán Foinse ar shiúl. Agus mura mbaintear úsáid as na suímh Idirlín caillfidh muid cuid mhaith acu fosta. Mar fhocal scoir, bheadh leabhrán le liosta d’áiseanna idirlín an-úsáideach. Tionscnamh beag don Fhoras?
Ranganna: Beidh ranganna ar siúil i Halla Mhuire, Magh, gach Máirt, ó 5.30 go 7.00. Tá fáilte roimh achan duine. Gach eolas ón Áisionad, (00353)74 93 84572.
www.derryjournal.com
Thriomaigh an fhoinse
Meán Fómhair 16, 2013
Chríochnaigh Foras na Gaeilge a chonradh le Foinse ceithre bliana ó shin.
Bhí an Foras míshásta maidir le díolachán, de réir cosúlachta. Thaitin Foinse go mór liomsa: bhí scríbhneoirí den scoth ag an pháipéar agus uaireanta fuair tú scéalta nach bhfuair tú i nuachtán ar bith eile. De réir mo bharúlasa, ní raibh Gaelscéal, an páipéar a tháinig ina dhiaidh, leath chomh maith is a bhí Foinse. Níor díoladh ach thart fá 1,400 cóip sna siopaí, de réir dealraimh. Ach tháinig Foinse ar ais mar fhorlíonadh san Irish Independent gach Céadaoin. Paipéar an-mhaith a bhí ann. Tá an ceart agat: aimsir chaite. Bhí fógra ar shuíomh Idirlín Foinse.ie an tseachtain seo caite ag rá nach mbeadh an t-eagrán clóite de Foinse ar fáil as seo amach. Tá seirbhís Idirlín Foinse ar fáil go fóill. Áis den scoth atá ann: tugtar sé no seacht bpíosa nuachta ar an suíomh i nGaeilge ghlan agus tugtar cuidiú do dhaoine nach bhfuil mórán Gaeilge acu. Rinne Emer Ní Chéidigh agus a foireann an-jab. Bhí cuma an-phroifiseanta ar an pháipéar bheag. Mhéadaigh an lucht léitheoireachta 350% ! Thosaigh daoine óga ag léamh nuachtán Gaeilge den chéad uair.
Áis den scoth a bhí san eagrán clóite – áis d’fhoghlaimeoirí go háirithe. Ach anois níl nuachtán Gaeilge againn. Ní bheidh múinteoir Gaeilge ábalta nuachtán a thaispeáint dá rang le pointe a léiriú. An bhfuil tír eile sa domhan nach bhfuil nuachtán aici sa chéad teanga náisiúnta? Nach fimínigh muid? Nach ceap magaidh í Éire? Táimid ag lorg stádas oifigiúil don Ghaeilge agus nílimid in ann nuachtán seachtainiúil a chur le chéile fiú. Thiocfadh le foireann bheag – seisear b’fhéidir – páipéar maith a chur amach gach seachtain. Tá na scríbhneoirí againn. Ach tá siad dífhostaithe. An mbeidh glúin eile de scríbhneoirí Gaeilge againn? An bhfuilimid sásta leis na liarlóga Béarla? (‘No fun, no Sun’). Ar chaill muid ár ndínit ar fad? An rachaidh an Ghaeilge bóthar na Laidine: teanga bheo – ábhar scoile – cuid de staidéir chlasaiceacha – as radharc?
Gaeltacht sho-iompartha
Iúil 26, 2013
Ag an am seo den bhliain téann na mílte duine idir óg agus aosta chun na Gaeltachta le snas a chur ar a gcuid Gaeilge.
Nuair atá tú ag foghlaim teanga, caithfidh tú dul go háit ina labhraítear an teanga le cleachtadh a fháil lá i ndiaidh lae, in áit cúpla uair an chloig sa tseachtain. Sin ráite, tá na cúrsaí Gaeltachta daor go leor agus mar gheall ar an chúlú eacnamaíoch agus an dífhostaíocht a théann leis, ní féidir lena lán daoine na costais a íoc.
Ar an dea-uair, beidh dianhúrsaí ar fáil i gceantar Dhoire i rith an tsamhraidh a thabharfaidh deis do dhaoine cúpla lá a chaitheamh ag labhairt Gaeilge agus ag smaoineamh i nGaeilge. Tháinig leabhar amach ar na mallaibh atá dírithe ‘ar dhaoine ar mhaith leo blaiseadh beag de Ghaeilge na Gaeltachta a fháil – daoine nach bhfuil seans acu tamall fada a chaitheamh sa Ghaeltacht.’(Dea-chaint John Ghráinne agus a chairde, le Tom Hodgins, Coiscéim)
Thosaigh Tom Hodgins ag cruinniú cora cainte ó John Ghráinne Ó Duibheannaigh nuair a bhí sé ar scoil i Rann na Feirste. Tá clú agus cáil ar John Ghráinne mar sheanchaí agus mar shaineolaí ar an Ghaeilge.
Clúdaíonn an leabhar réimse leathan d’ábhar – mionchaint, bia agus deoch, comhrá an lae, an teaghlach agus páistí, an aimsir, mallachtaí agus cáineadh (an-úsáideach!) agus a lán eile. Bainfidh an foghlaimeoir tairbhe as an chaibidil ‘Nathanna coitianta i nGaeilge Uladh’.
Tá níos mó ná liostaí focal sa leabhar. Cuirtear na frásaí i gcomhthéacs le samplaí ó chomhrá na gcainteoirí dúchais. Rugadh Tom Hodgins i nDroichead Átha agus chaith sé blianta i Rann na Feirste agus i nGaoth Dobhair. Bhí sé ina léachtóir in Éirinn agus thar lear. Agus is trodaí idirnáisiúnta é- 6ú Dan Karate agus Jiú Jitsú! Tá éacht déanta aige leis an leabhar seo. Ba chóir do lucht na Gaeilge a bheith an-bhuíoch de ina thaobh.
www.derryjournal.com
Ulster GAA launches scholarships
Iúil 18, 2013
Gaeilge sa Chlub (‘Irish in the Club’) is a major sponsorship programme for adult students of the Irish language and will provide financial assistance to GAA members who sign up for the Diploma in Irish Language course at the University of Ulster.
Dr Malachy Ó Néill, Head of School of Irish Language and Literature at Ulster, welcomed the ‘pioneering’ scheme.
He said: “This is a significant investment by Ulster GAA in club members throughout the province. “There is a growing appreciation of increased employability for Irish language graduates and this pioneering project is in keeping with the ethos of the GAA and the current DCAL initiative for Líofa 2015.”
Martin McAviney, President of Ulster GAA, added: “This initiative enhances the existing strong links between Comhairle Uladh and the University of Ulster, developing the current sporting partnership with a new cultural and linguistic dimension.”
The two-year (part-time) course is currently available at Belfast and Magee campuses with university outcentres at Cookstown, Ranafast and Downings. It runs for three months in the autumn and three months in the spring and classes are taught in each centre on Monday and Wednesday evenings. Donegal All-Ireland winning footballer Éamonn McGee, who graduated with the Diploma in Irish Language earlier this week, gave the scheme his backing. “The Diploma was a real game-changer for me – now I’m starting the degree in September. The part-time course is ideal for someone with a busy lifestyle.”
Ryan Feeney, Head of Community Development, Strategy and Public Affairs with Ulster GAA, spoke of the importance of this scheme at community level. He said it would both empower individuals and enrich communities.
“This scholarship scheme is an investment in GAA volunteers at grassroots level and will enable many people to achieve a university qualification in Irish, developing their own career prospects and enriching their communities.”
Further information is available from Mrs Ros O’Hagan in the School of Irish Language and Literature: r.ohagan1@ulster.ac.uk or 028 7167 5277.
To apply for the Gaeilge sa Chlub scholarship scheme you should forward your contact details to Dónal McAnallen, Culture Education & Outreach Officer with Ulster GAA: donal.mcanallen.ulster@gaa.ie or 028 3752 1900.
www.derryjournal.com
Singer to return for Gaelscoil concert
Iúil 1, 2013
Derry singer and vocal coach Aindree Reece Sheerin will return to the city to perform in a concert to raise funds for Gaelscoil na Daróige.
Mr Sheerin left Derry in the 1980s and was an opera singer for a number of years before a motorcycle accident dramatically altered his life.
The Derry native, who is now a wheelchair user, was determined to remain in music and retaught himself to sing and is now a successful vocal coach and performer. He now performs across the world with his musical partner, Kim Spaargaren, as well as helping others with their singing.
Mr Sheerin said music has always been a major factor in his life.
“I used to be an opera singer but I had a motorcycle accident 17 years ago which left me in a wheelchair. Music was my first love and my mother used to say I could sing before I could talk so I wanted to keep singing but it meant learning to sing all over again.
“Sitting down creates breathing difficulties for singing in terms of the position of the diaphragm so that was something I had to work on,” he said.
He is now part of a musical duo called ‘Too Kool Katz’ and regularly performs across the world. “We perform jazz, blues and swing era songs with a smattering of favourite numbers from Musicals such as Blood
Brothers, Evita, Jesus Christ Superstar and Les Miserables thrown in for good measure so there will be something for everyone,” he said.
The singer said his experiences made him want to help others with his music. “As well as performing I do music therapy for people with Parkinsons and Alzheimer’s.
The Alzheimer’s therapy is purely memory based and no matter where I am in the world or what language is spoken we can always find a song people will know. The Parkinson’s therapy owes more to my operatic training around breathing,” he explained.
Mr Sheerin said he is looking forward to coming back to Derry.
“I’m coming home to sing at a family wedding and it is a great privilege to be asked to do this concert ,” he said.
The concert will take place in Pitchers on August 21 and tickets are now available from Gaelscoil na Daróige and Pitchers.
www.derryjournal.ie
