Coláiste Íosagáin ar an scoil friothálach ‘is fearr’ i measc scoileanna gan táille agus Pobalscoil Ghaoth Dobhair ar an scoil ‘is mó feabhas’
Eanáir 25, 2016
Tá cúig scoil lán-Ghaeilge i measc na scoileanna gan táille is mó a sholáthraíonn daltaí d’institiúidí tríú leibhéal, de réir figiúirí nua a foilsíodh ar maidin agus tá Pobalscoil Ghaoth Dobhair ar an scoil ‘is mó feabhas’ sa stát, de réir anailís atá foilsithe ar maidin sa Sunday Independent.
Tá Coláiste Íosagáin, Baile Átha Cliath, ar bharr an liosta de scoileanna gan táille maidir le soláthar mac léinn d’institiúidí tríú leibhéal.
Tá an scoil lán-Ghaeilge i mBaile Átha Cliath ar an gceathrú scoil is fearr sa tír ó thaobh líon na ndaltaí a théann chuig an ollscoil nuair a chuirtear scoileanna táille sa áireamh. Le seacht mbliana anuas, chuaigh 78% de na cailíní a d’fhreastail ar Choláiste Íosagáin go dtí an ollscoil agus d’fhreastail 100% acu ar institiúid tríú leibhéil.
Tá ceithre scoil lán-Ghaeilge eile i measc an dosaen scoil is mó a sholáthraíonn mic léinn d’institiúidí tríú leibhéal: Coláiste Eoin i mBaile Átha Cliath; Gaelscoil Luimnigh agus Laurel Hill Coláiste FCJ i gcathair Luimnigh; Coláiste an Phiarsaigh i nGleann Maighir i gCorcaigh; agus Coláiste na Coiribe i gcathair na Gaillimhe.
Tá Coláiste Oiriall, Muineacháin ar cheann de na meánscoileanna is mó i gCúige Uladh a sholáthraíonn mic léinn d’institiúidí tríú leibhéal, de réir anailís an Sunday Independent atá bunaithe ar fhigiúirí ó 2009-2015.
Idir an dá linn, tá Pobalscoil Ghaoth Dobhair áirithe ar an meánscoil ‘is mó feabhas’ sa stát le roinnt blianta anuas. De réir na hanailíse a foilsíodh ar maidin, le dhá bhliain anuas, chuaigh gach aon dalta a dhein an Ardteist sa Phobalscoil i nGaeltacht Dhún na nGall ar aghaidh go coláiste tríú leibhéil. Fuair aon trian de dhaltaí na Pobalscoile idir 500-600 pointe san Ardteist anuraidh.
Sna liostaí ‘feeder schools’ seo, déantar iarbhunscoileanna a mheas bunaithe ar líon na ndaltaí a théann ar aghaidh uathu go dtí an tríú leibhéal tar éis na hardteistiméireachta, slat tomhais róchúng ar chaighdeán agus fairsinge an oideachais, dar le mórán.
Bhí scoileanna lán-Ghaeilge go mór sa treis chomh maith ar an liosta de scoileanna friothálacha ‘is fearr’ a d’fhoilsigh an Irish Times ag deireadh na bliana seo caite. Dúradh sa nuachtán sin go bhfuil an scéal amhlaidh mar go mbíonn togha agus rogha na ndaltaí ag scoileanna áirithe.
Is minic éilíteachas curtha i leith scoileanna Gaeilge agus is minic líomhaintí dá leitheid séanta go láidir ag na scoileanna féin agus ag eagraíochtaí gaeloideachais.
www.tuairisc.ie
SCHOOLS CAN’T MEET ‘THE DEMAND FOR IRISH’
Eanáir 21, 2016
BALLINCOLLIG’S schools can’t meet the demand for Irish language education, according to Gaelscoileanna.
The national campaign group will host an information session in the Oriel House Hotel at 8pm this evening to provide parents with information on how a new primary school earmarked for the town could become a gaelscoil.
The town’s Irish education is currently provided by Gaelscoil Uí Ríordáín, but this school is oversubcribed, as are all primary schools in the town.
Last year, the Department of Education and Skills announced a number of education developments to meet the demands of Ballincollig’s growing population, including a new primary school, with work to commence in September 2017.
Gaelscoileanna want parents to get on board demand to have the new school designated as an Irish-medium multi-denominational school.
An Foras Pátrúnachta plan to apply for patronage of the school. This group are the largest patrons of Irish-medium schools in the country.
Gabriel Ó Cathasaigh, principal of Gaelscoil Uí Ríordáín, said he would welcome another Irish langauge school to the town.
“It’s a very exciting idea. I’m delighted with it, if it can happen at all,” he said.
Mr Ó Cathasaigh has been with the school since it first opened in 1983, teaching the junior infants class of just 17 pupils. “It’s grown every year since then,” he said.
Now, the school caters to 700 pupils, and will grow to 800 in the coming years.
The school was upgraded in 2012, but has now had to cut back on the number of junior infants to prevent it become over crowded in the next few years.“We could take in double if we had the room. There is a huge demand for places, a demand that we can’t meet.
“It’s very disappointing to me when people present for a place and can’t get one,” he said.
He said he would support not just a second gaelscoil, but a multi-denominational one too, as An Foras Pátrúnachta hope to provide.
“Any child can get a place in a Ballincollig school regardless of their religion, but it would be nice to have a multi-denominational school too,” he said.
He said that children who learn through Irish are bi-lingual from an early age, and can easily learn other languages later in life too.
http://www.eveningecho.ie/cork-news/schools-cant-meet-the-demand-for-irish/1603711/
Caithfear an Ghaeilge agus an Bhreatnais a chosaint ón Bilingualish’ agus an ‘dátheangachas nua’
Eanáir 20, 2016
Tá cáineadh déanta ag an Dr Simon Brooks, gníomhaí teanga agus scoláire ón mBreatain Bheag, ar an gcur chuige dátheangach atá tagtha chun cinn i measc na mionteangacha Ceilteacha le 30 bliain anuas.
“Ní le dátheangachas a bhainfear cearta pobail mionteanga amach. Ina áit sin, tá an dátheangachas ag brú lucht na mionteangacha níos faide i dtreo ‘nósmhaireacht’ shaol an Bhéarla,” a scríobh an Dr Brooks in aiste a foilsíodh an tseachtain seo caite.
Ina aiste, cháin Brooks moladh a rinne iar-Phríomfheidhmeannach S4C, Tweli Griffiths, go gcuirfí fotheidil dhobhainte ar na cláir uile a chraoltar ar an stáisiún Breatnaise.
Dúirt an Dr Brooks le déanaí nár cheart glacadh leis an moladh go dtarraingeodh an stáisiún Breatnaise S4C chuige féin múnla na bhfotheideal Béarla atá in úsáid ag TG4.
Deir Brooks go raibh an cur chuige teanga a bhí ag S4C i 1981, bliain a bhunaithe, ag teacht le hídé-eolaíocht an dátheangachais a bhí sa treis an t-am sin.
Ba é a thuigtí le cur chuige dátheangach an uair sin, dar leis, ná go ndéanfaí rudaí áirithe i mBéarla, agus go ndéanfaí rudaí eile i mBreatnais – “chaitheadh Béarla a bheith ag gach duine, ach bhí áiteanna sóisialta agus institiúidí ann a caomhnaíodh mar ‘thearmainn’ na mionteanga”.
Deir Brooks, go bhfuil an dátheangachas fós i réim sa lá atá inniu ann, ach go bhfuil athrú tagtha ar bhrí an fhocail.
Deir sé go bhfuil ‘bás aisteach’ á fháil ag an mBreatnais de dheasca an cur chuige nua seo a bheith ann i dtaobh an dátheangachais. Dar leis gur chuir an ‘dátheangachas nua’ seo an ruaig ar an mBreatnais agus go bhfuil teanga nua, ‘Bilingualish’, tagtha ina háit. Ní labhraítear ach an Béarla agus an ‘Bilingualish’ seo sa Bhreatain Bheag inniu, a mhaíonn Brooks.
An Dr Simon Brooks
“Ní tír níos mó í an Bhreatain Bheag ‘dhátheangach’ seo inar féidir le gach duine a rogha teanga a úsáid. Ina áit sin, is tír í an Bhreatain Bheag nach bhfuil iallach ar éinne an Bhreatnais a fhoghlaim, ach ina bhfuil cead ag cách páirt a ghlacadh i ngach ní atá ag tarlú.
“Go praiticiúil, ciallaíonn sé seo go gcaitear imeachtaí Breatnaise ‘a aistriú’ go Béarla agus gur minic nach mbíonn i gceist leis na himeachtaí seo ach ‘aistriúcháin’ orthu féin. Gan amhras, níl a mhacasamhail de riachtanas i gceist le himeachtaí Béarla, nach gá dóibh a bheith dátheangach toisc go bhfuil Béarla ag gach duine.”
Deir Brooks go mbíodh cead ag comhairlí pobail sa 20ú aois gníomhú i mBéarla nó i mBreatnais, ag brath ar theanga an phobail, ach nach bhfuil an cead sin ann níos mó.
Deir Brooks faoin Eisteddfod – macasamhail Oireachtas na Samhna – go gcáintear go minic í mar gheall ar a pholasaí aonteangach fad is go bhfuil féilte eile ann ar nós an ‘Hay Festival’ nach mbíonn aon fhocal Breatnaise acu. Deir Brooks nach ann d’fhéilte ceoil Breatnaise níos mó ach gur féilte Béarla nó féilte ‘Bilingualish’ atá i gceist.
“Caithfear sainmhíniú as an nua a dhéanamh ar an ‘dátheangachas’ sna tíortha Ceilteacha ar mhaithe le ceiliúradh ceart a dhéanamh ar an éagsúlacht chultúrtha seachas a bheith ag caitheamh airgead mór ar an gcur i gcéill.”
Molann Brooks gur chóir do lucht na dteangacha Ceilteacha filleadh ar an gciall a bhí leis an ‘dátheangachas’.
“Má tá an Bhreatnais, an Gháidhlig agus an Ghaeilge le teacht slán, caithfidh áiteanna a bheith ann ar féidir le daoine an Bhreatnais, an Gháidhlig agus an Ghaeilge a úsáid agus sult a bhaint astu gan aon chur isteach ón mBéarla.”
Léachtóir i Scoil na Breatnaise in Ollscoil Caerdydd agus gníomhaí teanga aitheanta is ea Brooks. Bhí sé ina eagarthóir ar an iris Bhreatnaise Barn ar feadh deich mbliana agus ina chomheagarthóir ar an iris Tu Chwith roimhe sin. Bhí sé ar dhuine de lucht bunaithe Cymuned, grúpa a bhíonn i mbun feachtais ar son phobal na Breatnaise agus phobal na tuaithe sa Bhreatain Bheag.
www.tuairisc.ie
Do scoileanna i nDún na nGall amháin a cheadaigh Roinn na Gaeltachta maoiniú ‘pobail agus teanga’ ó thús 2015
Eanáir 19, 2016
Baineadh leas trí huaire le breis agus bliain anuas as scéim áiseanna pobail de chuid Roinn na Gaeltachta chun deontas a íoc le bunscoileanna Gaeltachta – agus scoileanna i nDún na Gall atá sna trí scoil a bhí i gceist.
Is faoin Scéim Áiseanna Pobail agus Teanga de chuid na Roinne a cheadaigh Aire Stáit na Gaeltachta Joe McHugh an maoiniú seo do na trí scoil: Scoil Mhuire, An Caiseal; Scoil Mhuire, na Doirí Beaga; agus Scoil Naomh Fionán, An Fál Carrach.
Thug urlabhraí ó Roinn na Gaeltachta le fios do Tuairisc.ie go bhfuil an Scéim Áiseanna Pobail agus Teanga “teoranta do choistí/eagrais phobalbhunaithe a fheidhmíonn trí Ghaeilge sa Ghaeltacht”, ach nach aon eisceacht atá ann tacú le bunscoileanna Gaeltachta faoin scéim.
De réir eolais a chuir an Roinn ar fáil do Tuairisc.ie, níor bhain aon bhunscoil Ghaeltachta in aon chontae Gaeltachta seachas Dún na nGall buntáiste as an scéim áirithe seo ó thús mhí Eanáir 2015.
Dúirt urlabhraí na Roinne nach raibh aon rud eisceachtúil ag baint leis an scéal gur i nDún na nGall atá na trí scoil ar ceadaíodh deontas dóibh.
Tugann an roinn tacaíocht faoin scéim áirithe seo do choistí agus eagrais sa Ghaeltacht le háiseanna pobail a athchóiriú nó a fhorbairt agus glactar le hiarratais faoin scéim chomh maith ar chúnamh i leith trealamh agus troscán a cheannach.
€40,450 a cheadaigh Aire Stáit na Gaeltachta Joe McHugh do na trí scoil Ghaeltachta a bhain leas as an scéim le breis agus bliain anuas. €28,000 a ceadaíodh do Scoil Mhuire, Na Doirí Beaga, chun halla ilghníomh a thógáil; €10,250 a ceadaíodh do Scoil Naomh Fionán, An Fál Carrach, chun trealamh a cheannach do pháirc spraoi; agus €2,400 a ceadaíodh do Scoil Mhuire, Caiseal, chun trealamh spóirt a cheannach.
Maidir leis an tsuim €28,000 a ceadaíodh do Scoil Mhuire, Na Doirí Beaga, dúirt urlabhraí na Roinne go mbeadh an halla a thógfaí “in úsáid ag an scoil agus an pobal araon i leith gníomhaíochtaí a bheadh dírithe ar an nGaeilge”.
Dúirt urlabhraí na Roinne le Tuairisc.ie nach eisceachtaí a bhí i gcásanna na scoileanna i nDún na nGall.
“Glactar le hiarratais ar chúnamh i leith trealaimh/troscáin faoin Scéim Áiseanna Pobail agus Teanga sa Ghaeltacht ó ghrúpaí éagsúla. Is ó choistí/eagrais phobalbhunaithe a fheidhmíonn trí Ghaeilge sa Ghaeltacht is mó a thagann iarratais ach tá iarratais faighte agus ceadaithe ag an Roinn ó scoileanna freisin – boird bhainistíochta agus coistí tuismitheoirí.
“Ní eisceacht na cásanna atá luaite agat. Cuirtear na critéir uile a bhaineann leis an scéim san áireamh nuair atá anailís á déanamh ar na hiarratais sin agus, ar ndóigh, baineann roinnt eagraíochtaí pobail úsáid as scoileanna sa Ghaeltacht,” a dúirt urlabhraí na Roinne.
Dúirt urlabhraí na Roinne go raibh iarratais eile faoin Scéim Áiseanna Pobail agus Teanga ó scoileanna Gaeltachta eile idir lámha faoi láthair acu.
Mol an óige agus tiocfaidh sí – Taispeántas Eolaí Óg agus Teicneolaíochta BT
Eanáir 18, 2016
Thug na mílte cuairt ar chomórtas Eolaí Óg na Bliana seo a bhí ar siúl san RDS i mBaile Átha Cliath.
Breis is 500 tionscnamh a bhí ar taispeáint i gcomórtas na bliana seo. Ó bhunaigh an Dr. Tony Scott agus am tAthair Tom Burke an taispeántas sna 1960í tá fás suntasach tagtha air.
Tá cáil ar an taispeántas anois mar cheann de na hardáin is fearr le daoine óga cumasacha a spreagadh agus dúil acu san Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic, ábhair “atá an-tábhachtach, a chothú,” arsa bainisteoir cleachtais BT, Dave Bergin.
“Tá sé tábachtach go mbíonn a leithéid de chomórtas ann leis an aos óg a spreagadh sa dóigh is go mbeidh siad ag smaoineadh tabhairt faoi na hábhair seo ag an tríú leibhéal.”
Bhí Aoibhinn Ní Shúilleabháin i measc na moltóirí agus bhí sí an-tógtha le cumas na scoláirí agus an caighdéan matamaitice a bhí le feiceáil.
Thug beirt, Maria Louise Fufezan agus Diana Bura as meánscoil Loreto i mBaile Brigín, príomhdhuais an chomórtais leo. D’amharc an tionscnaimh ar threimhse saoil bhia ainmhí agus an tionchar atá ag einsímí i mbreiseáin bhia.
Físeán a thugann blaiseadh den taispeántas agus na tionscnaimh le feiceáil anseo http://www.meoneile.ie/ailt/mol-an-%C3%B3ige-agus-tiocfaidh-s%C3%AD-taispe%C3%A1ntas-eola%C3%AD-%C3%B3g-agus-teicneola%C3%ADochta-bt#.VpzERPmLQdV
St. Catherine’s College, Armagh, wins first place for best project done through Irish in BT Young Scientist competition
Eanáir 18, 2016
Congratulations to the pupils In the Irish language stream in St. Catherine’s College, Armagh, who won first place for the best project done through Irish in the BT Young Scientist competition in Dublin.
This story illustrates two things: that Irish is a modern language and that it can be used in everyday life, and in the world of science. Moreover, the award demonstrates the high quality of Irish medium education: anything can be taught through Irish.
This point was proven also in last week’s Derry Journal. The paper carried an advertisement from St. Bridget’s College, Carnhill, listing the facilities of the school and the achievements of its pupils. Some of the pupils gave their opinions about the college. One boy, Tiarnán Ó Coigligh, a former pupil of Gaelscoil Éadain Mhóir, wrote: ‘I chose St.Bridget’s College because it gave me a chance to practice my Irish and some of my friends go there.’ Tiarnán is in First Year. Any Irish teacher would be happy if his or her pupils were able to write Irish like that after five years of secondary education.
Read more: http://www.derryjournal.com/news/columnists/talented-pupils-1-7159272#ixzz3xaRltery
‘Stádas dátheangach’ fógartha do Chathair na Gaillimhe
Eanáir 13, 2016
Tá socruithe ag Comhairle Cathrach na Gaillimhe ‘stádas dátheangach’ a bhronnadh ar chathair na Gaillimhe ar Lá Fhéile Pádraig.
Nuair a chuirfear an stádas i bhfeidhm go hoifigiúil i mí an Mhárta ceapfar coiste stiúrtha chun tógáil ar an stádas. Tá an t-eagras Gaillimh le Gaeilge, a bhí taobh thiar den rún ar ghlac an Chomhairle leis, ag súil go mbeidh ionadaithe ar an gcoiste sin ag ón Comhairle Cathrach, ó na heagrais uile Ghaeilge atá sa chathair, ó earnálacha an ghnó, an oideachais agus an chultúir.
Tá Gaillimh le Gaeilge ag súil freisin go gcuirfí i bhfeidhm ‘creatlach gníomhaíochtaí’ atá luaite leis an rún a ritheadh sa
Chomhairle Cathrach le deireanas.
“Bheadh muid ag súil le cúpla rud, an príomhcheann ná coinníoll éigin a bheith ann ó thaobh cúrsaí pleanála go mbeadh dualgas ar dhaoine a thiocfadh isteach sa chathair agus óstán, bialann nó gnólacht eile á cur ar bun acu, an Ghaeilge a chur mar chuid den chomharthaíocht acu.
“Ba mhór an cuidiú é nuair a socraíodh go mbeadh ainmneacha Gaeilge ar na heastáit nua tithíochta, agus táthar ag súil an polasaí sin a leathnú anois go na bóithre agus na páirceanna gnó freisin. Tá áiteacha sa chathair atá sa Ghaeltacht oifigiúil,” a dúirt Bríd Ní Chonghóile ó Ghaillimh le Gaeilge.
Táthar ag súil freisin go mbeidh Oifigeach Gaeilge ag obair i gComhairle Cathrach na Gaillimhe le breathnú i ndiaidh cúrsaí Gaeilge sa chathair. Dúirt Ní Chonghóile go mbeadh sé “an-deacair cathair dhátheangach” a fhorbairt gan a leithéid de ról a bheith san údarás áitiúil.
Mhínigh sí do Tuairisc.ie go bhfuil Gaillimh le Gaeilge ag obair chuige seo le deich mbliana anuas. Bhí an obair ag dul ar aghaidh go sásúil le linn na tréimhse sin, a dúirt sí, ach bhí deiseanna á gcailleadh ag an eagraíocht mar bhí go leor comhlachtaí móra ag teacht isteach sa chathair agus gan aon dualgas teanga orthu.
“Bhí gá le rud éigin oifigiúil a d’aithneodh an obair mhór a bhí déanta cheana féin. Bhí an obair uilig a rinneadh le deich mbliana anuas ag dul i dtreo na físe sin agus tá muid ag súil gur todhchaí dhátheangach atá amach roimh an gcathair anois.
“Tá go leor deiseanna tagtha chun cinn i mbliana, tá comóradh 1916 ann agus tá Gaillimh 2020 ag obair leo, agus is deiseanna iad sin ar féidir iad a thapú agus a thabhairt ar aghaidh céim eile. Tá na rudaí céanna nach mór ag na cathracha eile atá san iomaíocht le bheith mar Chathair Chultúir, ó thaobh amharclann, cultúir agus ealaíon de, ach níl an teanga acu mar atá againne i nGaillimh,” a dúirt Ní Chonghóile.
Luaigh sí freisin go mbeidh an Chomhairle Cathrach ag déanamh obair mhór ar son na teanga taobh istigh den chomhairle féin agus go mbeadh gach fógra agus seirbhís ar fáil uaithi go dátheangach agus go mbeadh sí “níos diongbháilte” maidir le chun cinn na Gaeilge.
An samhradh seo caite bhí an Chomhairle á fiosrú ag an Coimisinéir Teanga toisc go raibh ag teip uirthi coda dá Scéim Teanga a chur i bhfeidhm. D’iarr an Coimisinéir tuarascáil i scríbhinn ón gcomhairle faoin gceist. D’éiligh an Comhairleoir Catherine Connolly an t-am sin go mbeadh Oifigeach Gaeilge fostaithe ag an gComhairle.
www.tuairisc.ie
Scéim d’fhostaíocht in earnáil na Gaeilge seolta ag Ollscoil Uladh
Eanáir 13, 2016
Tá scéim nua seolta ag Ollscoil Uladh le Gaeilgeoirí óga a chur i dtreo gairmeacha in earnáil na Gaeilge. Le linn an gheimhridh, thug beagnach 40 mac léinn faoi thréimsí oibre le heagrais, gnólachtaí agus grúpaí pobail Gaeilge i gCúige Uladh.
Chuir na mic léinn moltaí oibre faoi bhráid An tUltach, CCEA agus Comhairle Uladh CLG i dtaobh cur chun cinn na Gaeilge. Seo léargas ar thionchar na scéime ó thuaidh… www.meoneile.ie
(English) Exciting Year Ahead At Gaelscoil Na Laochra Birr
Eanáir 13, 2016
(English) Fermoy school finally gets go-ahead for new premises
Eanáir 13, 2016
