Méid an Téacs

MÓRLÉIRIÚ BHLIAIN NA GAEILGE 2018

Lúnasa 29, 2018

PREASRÁITEAS

MÓRLÉIRIÚ BHLIAIN NA GAEILGE 2018

Beidh Aisling? – mórléiriú stáitse gradamúil de shaothair nuachoimisiúnaithe ó scoth na n-ealaíontóirí Gaeltachta á léiriú ar fud na tíre an Fómhar seo mar bhuaic ar Bhliain na Gaeilge 2018 agus tús á chur le camchuairt náisiúnta sa Town Hall Theatre i nGaillimh ar an Aoine 31 Lúnasa 2018.

Léirithe agus stiúrtha ag an drámadóir aitheanta Darach Mac Con Iomaire, tugann Aisling? an pobal ar thuras machnamhach ealaíne chun scéal na nGael agus na Gaeltachta a chíoradh go taibhsiúil le ceol, filíocht, damhsa agus na fís-ealaíona.

Curtha i láthair ag Ealaín na Gaeltachta, is léiriú eisiach é Aisling? de shaothair nua-chumtha de chuid mór-ealaíontóirí comhaimseartha na Gaeltachta – idir cheoltóirí, filí, scríbhneoirí, dearc-ealaíontóirí agus cumadóirí, ina measc:

Mairéad Ní Mhaonaigh, Dún na nGall, Amhránaí/Fidil

Seán Ó Flaithearta, Inis Mór, Amharc-ealaíontóir/Dearthóir

Pól Ó Ceannabháin, Conamara, Amhránaí/Cnaguirlisí

Méabh Ní Bheaglaíoch, Corca Dhuibhne, Mileoidean/Amhránaí

Ciarán Ó Maonaigh, Dún na nGall, Fidil/Taibheoir

Johnny Óg Connolly, Conamara, Mileoidean/Cumadóir

Caoimhín Ó Fearghail, An Rinn, Píobaire/Fliúiteadóir/Basúcaí

Eoghan Mac Giolla Bhríde, Dún na nGall, Scríbhneoir/Taibheoir

Róisín Seoighe, Conamara, Amhránaí/Damhsóir

Eoin Mac Donncha, Conamara, Damhsóir Comhaimseartha

Eoin Geoghegan, Conamara, Aisteoir/Taibheoir

Tá níos mó i gceist le Aisling? ná oíche cheoil agus ealaíne áfach – spreagann agus dúisíonn sé spiorad pobail i ngach lucht féachana a fheiceann é trí bheith mar nasc cruthaitheach chuig an ionracas ealaíonta a thug inspioráid do cheannairí físeacha 1916. Mór-thaispeántas cultúrtha é Aisling? a fhanann glan d’aon turas ar ghnáth-leagan amach ceolchoirme stáitse. Ina áit seo, tugann Aisling? cuireadh do phobail na hÉireann nascadh in athuair lena ndúchas, lena n-oidhreacht agus lena bhfuil in ann dúinn mar phobail, le scoth an cheoil agus na healaíne nua-chumtha ó scoth na n-ealaíontóirí Gaeltachta. Tapaigh an deis – ceannaigh do thicéad anois mar beidh tóir orthu…

 

Town Hall Theatre GAILLIMH Aoine 31 Lúnasa & Satharn 1 Meán Fómhair 091 569777 • www.tht.ie

Olympia Theatre BAILE ÁTHA CLIATH Aoine 28 Meán Fómhair 0818 719330 • www.ticketmaster.ie

Theatre Royal PORT LÁIRGE Máirt 13 & Céadaoin 14 Samhain 051 874402 • boxoffice@theatreroyal.ie

Cultúrlann MacAdam Ó Fiaich BÉAL FEIRSTE Aoine 16 & Satharn 17 Samhain 02890 964180 • oifigfailte@culturlann.ie

Cultúrlann Uí Chanáin DOIRE Máirt 20 & Céadaoin 21 Samhain 02871 264132 • eolas@culturlann-doire.ie

Halla Pobail RÁTH CHAIRN Satharn 24 & Domhnach 25 Samhain 046 9432068 • rathcairn@eircom.net

 

Agallaimh, pictiúir agus eolas ar fáil ach teagmháil a dhéanamh le

Breandán Ó hEaghra ag 087 6940788 nó breandan@measmedia.com

Déan Comhrá ‘Cúpla Focal’ for Parents and Guardians

Lúnasa 27, 2018

Déan Comhrá JPEG

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tá áthas ar Gaeloideachas a fhógairt go bhfuil leabhrán úrnua, Déan Comhrá, ‘Cúpla Focal’ for Parents and Guardians foilsithe againn.

Tá an leabhrán seo dírithe ar thuismitheoirí agus chaomhnóirí a bhfuil a gcuid páistí ag freastal ar naíonra nó ar scoil lán-Ghaeilge. Tá sé lán le frásaí simplí úsáideacha a bhféadfaí a úsáid sa bhaile leis an teanga a shní isteach sa saol laethúil. Tá an leabhrán dírithe ar an bhfoclóir coitianta atá ag teastáil ó thuismitheoirí le comhrá a bheith acu le tuismitheoirí eile ag geata an naíonra nó na scoile, caint leis an bpríomhoide nó an múinteoir, agus go leor frásaí úsáideacha eile le Gaeilge a spreagadh go nádúrtha sa bhaile.

Tá go leor buntáistí ag baint leis an nGaeilge a úsáid sa bhaile agus is cinnte go gcabhróidh moladh agus spreagadh uait féin le do pháiste éirí níos muiníní sa teanga. Tá frásaí agus foclóir sa leabhrán a bhféadfaí a úsáid le cabhrú leis an obair bhaile, moladh a thabhairt nó beannachtaí laethúla do ghnáthchomhrátaí ar maidin nó ag am luí. Má fheiceann do pháiste go bhfuil tusa díograiseach agus dearfach i leith na teanga, beidh an meon céanna aige nó aici. Is fiú go mór breathnú ar ár suíomh idirlín IrishforParents.ie freisin, áit a bhfuil i bhfad níos mó acmhainní atá dírithe ar na sainriachtanais teanga atá ag tuismitheoirí agus caomhnóirí. Cabhróidh an suíomh go mór leat cur le do stór focal ar théamaí éagsúla ábhartha, an chluastuiscint a chleachtadh agus cur le do chuid eolais ar struchtúir na teanga. D’fhéadfadh an teaghlach roinnt Gaeilge a fhoghlaim le chéile fiú. Tá súil againn go mbeidh spraoi agaibh ar an aistear seo le chéile. Bain triail as!

Féach ar an leabhrán anseo Déan Comhrá ‘Cúpla Focal’ for Parents and Guardians

Tosú sa Ghaelscoil – cúpla nod don tuismitheoir le Gaeilge

Lúnasa 27, 2018

Athrú mór agus clochmhíle an-tábhachtach i saol an pháiste is ea tosú ar an mbunscoil. Caithfidh siad dul i dtaithí ar áit nua, mhúinteoir nua, ghnáthamh nua agus chairde nua. Le roinnt bheag ullmhúcháin agus spreagadh uait, áfach, socróidh do pháiste isteach go luath. Tá go leor moltaí iontacha agus taighde déanta ar nithe ginearálta gur féidir a dhéanamh sa bhaile le hullmhú don chéad lá scoile, ach seo cúpla nod bhreise do thuismitheoirí a bhfuil Gaeilge acu maidir le conas ullmhú don chéad lá sa Ghaelscoil:

Bí dearfach! Léirigh do do pháiste go bhfuil tú ag tnúth go mór leo tosú ar an scoil. Cabhróidh sé seo leis an bpáiste bheith ar bís faoina bhfuil os a c(h)omhair. Bí muiníneach as an gcinneadh atá déanta agat maidir le hoideachas do pháiste agus meabhraigh duit féin cé na cúiseanna ar roghnaigh tú an scoil áirithe seo dóibh.

Léigh arís maidir le buntáistí an tumoideachas lán-Ghaeilge do gach páiste. Cabhróidh an scoil le cumas Gaeilge do pháiste a shaibhriú agus tógáil ar an méid atá sealbhaithe acu sa bhaile. Cuirfidh sé lena scileanna cumarsáide, tuisceana, ceistiúcháin agus anailíse freisin, agus beidh sé níos éasca orthu teangacha eile a fhoghlaim amach anseo, an Béarla san áireamh. Cabhróidh do mhuinín agus meon dearfach le do pháiste bheith ar a s(h)uaimhneas agus muiníneach don chéad lá.

Bí ag caint! Tá sé an-tábhachtach caint go dearfach faoin scoil le do pháiste agus na rudaí éagsúla a bheidh ar siúl aige/aici. Tugann sé seo deis dó/di caint faoi na rudaí a bhfuil siad ar bís fúthu agus aon ní eile atá ag cur imní air/uirthi a phlé. Cuir béim ar na nithe iontacha a bhaineann le saol na scoile: cairde nua, gníomhaíochtaí spraíúla, leabhair, amhráin agus cluichí nua.

Labhair faoi theangacha sa bhaile le béim a chur ar an teanga/na teangacha a úsáideann an páiste sa bhaile agus an teanga a bheidh in úsáid acu ar scoil. Cabhróidh sé seo leis an bpáiste tuiscint a fhorbairt ar éagsúlacht teanga, éagsúlacht cumais, agus conas a chuireann daoine brí in iúl agus a dhéanann siad cumarsáid le daoine eile. Eagraíonn Mother Tongues (www.mothertongues.ie) go leor imeachtaí fiúntacha, seisiúin eolais agus ceardlanna do theaghlaigh ilteangacha – b’fhiú breathnú ar a bhfuil ar siúl acu.

Ní gá bheith buartha faoi chumas Béarla do pháiste. Tosóidh sé/sí ag foghlaim léitheoireacht agus scríbhneoireacht an Bhéarla de réir a chéile. Braitheann sé ó scoil go scoil cathain a thosóidh siad ag plé leis an mBéarla – tosaíonn roinnt scoileanna ar an mBéarla a mhúineadh go foirmiúil sna Naíonáin Sóisir, scoileanna eile sna Naíonáin Shinsir agus scoileanna eile i Rang a hAon. Léiríonn an taighde náisiúnta agus idirnáisiúnta go dtrasnóidh na scileanna léitheoireachta agus scríbhneoireachta a d’fhoghlaim siad trí Ghaeilge go nádúrtha go dtí an Béarla. Úsáidfidh do pháiste na bunscileanna atá foghlamtha acu sa Ghaeilge ar dtús sa Bhéarla anois agus beidh sé níos éasca dóibh an Béarla a fhoghlaim dá bharr. Ní hamháin go n-éiríonn níos fearr le páistí sna scoileanna lán-Ghaeilge sa Bhéarla ach éiríonn níos fearr leo sa Ghaeilge agus sa Mhata chomh maith!

Bí ag léamh! Is cuma cén teanga ina bhfuil tú á dhéanamh, tá sé tábhachtach nós na léitheoireachta agus grá do leabhair a chothú trí leabhair a léamh sa bhaile le do pháiste. Sa chaoi seo, beidh dearcadh dearfach ag do pháiste ina leith, agus seachnófar an baol go samhlódh siad go mbaineann léamh (agus scríobh) leis an scoil amháin, nó gur ‘obair’ atá ann.

Bain spraoi agus taitneamh as an léitheoireacht le chéile. Cabhróidh seo le do pháiste scileanna éisteachta, cumarsáide agus airde a fhorbairt. Tá go leor leabhar iontach Gaeilge ar fáil ó An Gúm, An Siopa Leabhar, Cló Iar Chonnacht, Futa Fata agus go leor comhlachtaí eile a gcuirfeadh lena stór focal, cruinneas agus saibhreas teanga. D’fhéadfadh sibh dul chuig an leabharlann le chéile agus ligean don pháiste leabhair dá rogha féin a phiocadh.

Seo roinnt scéalta Gaeilge atá bunaithe ar shaol na scoile: Bhí Oisín Ar Scoil, Bran agus a Mhúinteoir, Ná Gabh Ar Scoil!, agus Rírá i Seomra na Naíonán. B’fhiú siúl a chaitheamh ar an tSraith Bimís ag caint atá ar fáil ó Futa Fata chomh maith. Tá leabhair phictiúr an-mhaith freisin le cur le scileanna cainte agus comhrá faoin scoil a spreagadh – is féidir caint faoi na pictiúir go spraíúil le chéile. Glac sealanna – is féidir leis an páiste féin leabhar gan fhocail a léamh, agus is féidir leat sult a bhaint as an scéal a insíonn siad.

Bí ag spraoi! Beidh do pháiste ag foghlaim go leor rudaí nua trí mhodh an tsúgartha ar scoil. Más féidir bualadh agus spraoi le páistí eile, cabhróidh sé leo dul i dtaithí ar bhréagáin a roinnt agus babhtáil ar a chéile. Cabhraíonn an spraoi leo scileanna luaile, cumarsáide, cruthaitheachta agus fiosrachta a fhorbairt agus teacht ar thuiscintí nua ar an saol mórthimpeall orthu.

Tá go leor bealaí le spraoi a bheith agaibh tríd an nGaeilge sa bhaile. Is féidir éisteacht le rannta nó amhráin Ghaeilge le chéile, breathnú ar chláir do pháistí ar TG4 nó físeáin spraíúla ar líne, cluichí Gaeilge a imirt agus freastal ar imeachtaí do theaghlaigh le Gaeilge. Tá rogha mhór ann agus beidh do pháiste ag foghlaim gan fhios dó/di féin agus é/í ag tógáil ar a stór focal, scileanna litearthachta agus teanga de réir a chéile.

Lorg comhluadar! Má tá aon cheisteanna agat faoin scoil nó faoin gcóras lán-Ghaeilge, b’fhiú go mór labhairt le tuismitheoirí eile a bhfuil taithí acu ar an gcóras. Beidh siad in ann tú a chur ar do chompord agus labhairt faoin eispéireas a bhí acu go dtí seo, conas a chabhraíonn siad leis an obair bhaile agus na buntáistí a bhaineann leis an gcóras óna dtaithí phraiticiúil féin. Déan teagmháil le Coiste na dTuistí sa scoil, fiú mura bhfuil do pháiste ar scoil go fóill, agus fiosraigh maidir leis na tacaíochtaí a chuirtear ar fáil do thuismitheoirí na scoile.

Is bealach álainn le bualadh le teaghlaigh eile le Gaeilge ná freastal ar Pop Up Gaeltacht na nÓg nó imeachtaí a chuireann eagraíochtaí éagsúla Gaeilge ar siúl timpeall na tíre – Conradh na Gaeilge, Glór na nGael, Gael Taca, Tuismitheoirí na Gaeltachta, Muintearas agus An Carn ina measc. Feicfidh do pháiste go bhfuil go leor daoine eile timpeall orthu a bhfuil Gaeilge acu.

Bí ar do shuaimhneas! Tá sé nádúrtha imní a bheith ort maidir le do pháiste tosú ar an scoil mhór. Ach ná déan dearmad go bhfuil an-taithí ag na múinteoirí, na cúntóirí agus foireann uile na scoile ar seo gach bliain. Tabharfar an-aire do do pháiste agus déanfar gach iarracht cabhrú leis/léi socrú isteach go han-luath. Tá go leor cleasanna agus acmhainní ag múinteoirí a úsáideann siad le cinntiú go bhfuil na páistí sona sásta agus rannpháirteach san obair atá ar siúl, agus go dtuigeann siad a chéile. Luaigh aon ábhar imní leis an múinteoir nó le príomhoide na scoile, nó déan teagmháil le Gaeloideachas (www.gaeloideachas.ie) a chuireann tacaíocht agus comhairle ar fáil do phobail na scoileanna lán-Ghaeilge agus Gaeltachta.

Starting in the Gaelscoil – tips for parents

Lúnasa 27, 2018

Starting school is a big milestone for small children. There’s loads of great information out there on how to prepare your child for their first day in school, but what if it’s their (and your) first experience of a Gaelscoil?

Here are five tips especially for parents who have little or no Irish themselves, to help you and your child feel ready for their céad lá sa Ghaelscoil.

Be enthusiastic: Show your child that you’re excited about them starting in the Gaelscoil. Enrolling them in the school was a big decision for you, especially if you don’t have fluent Irish yourself. Read up on the benefits of education through Irish and remind yourself why you chose the school for them. Browse the section for parents on www.gaeloideachas.ie, which is a one-stop-shop for everything to do with gaelscoileanna.

Talk together: Talking to your child in any language helps them to improve their communication skills. It’s how we learn to talk in the first place, and it’s how they’ll learn to speak Irish when they start in the Gaelscoil, by listening to their teachers and then imitating them.

Talk to your child about all the great things that will happen when they start school school: making new friends, playing games, reading new books, singing songs and learning a whole new language. Give them the chance to tell you what they’re looking forward to or what they might be worried about.

Talk to them about the language or languages you use at home, and explain to them that they will use Irish in school. Help your child to understand that there are different languages. From the age of about 2, children can tell the difference between colours and shapes, and they begin to develop an awareness of the differences between people. Talk to them about how language is one of the ways in which people can be different, and that this can be fun and exciting. Use examples that will be familiar to your child if you can, friends and neighbours who speak other languages, or any experiences they have of other countries and cultures. Try watching some cartoons in Irish together. There’s a huge range of programmes and interactive games in Irish available on www.cula4.com, TG4’s player for children’s television.

Introducing some Irish to your home before your child starts in school will help them to get used to how the language sounds, and even to learn a few simple words. Gaeloideachas has published a book of simple vocabulary and phrases to help parents to use some Irish at home. It covers various everyday themes: home life, school, animals, colours, clothes, and lots more besides. It’s available to download from www.gaeloideachas.ie. You can listen to how the words are pronounced through the online dictionary www.focloir.ie.

Read together: The very best thing you can do for your child to prepare them for school is to read to them, and foster a love of books and reading. Picture books are a great way to encourage conversation – about school or anything else. Read in your home language, or if you have a cúpla focal, try reading a simple book in Irish with them. Make an adventure of it, take a trip to the library together and allow your child to choose a book for you to read.

Learn together: The vast majority of parents whose children go to a Gaelscoil don’t have fluent Irish. Show your child that you’re interested in learning along with them and they’ll be motivated to teach you. There’s no better teacher than the child who comes home from school every day, excited to share what they’ve learned. Take a look at www.irishforparents.ie. This website has simple lessons to help you to learn Irish yourself at home, as well as a number to call when you need help with your child’s homework. Ask your school about classes for parents. Many schools offer them at low cost and convenient times throughout the school year. These classes give you a great chance to talk to other parents about their experiences and to trade tips on how best to support your child.

Don’t worry! It’s natural to be anxious about your child starting school, even more so when they’ll be learning through a language that you’re not fluent in yourself. But don’t forget that the teachers, special needs assistants and all the support staff in Gaelscoileanna welcome new children in every year. It’s their job to take the very best care of your child, and to help them to settle and feel happy in school. They have all kinds of tricks up their sleeves to do this – songs, body language, gestures, pictures, rhymes, repetition –to make sure that the children can understand them and that they can understand the children. It won’t be long before your child will start using the Irish they pick up in school, and they’ll be keen to teach you as they learn themselves.

Teagascóir ag teastáil do dhalta le Disléicse

Lúnasa 3, 2018

Teagascóir Dhátheangach (Béarla/Gaeilge) ag teastáil do bhuachaill óg 7mbliana le Disléicse a bheidh ag dul isteach i Rang 1 sa bhFómhar.

Glaoigh ar Ciara i mBÁC 6 ag 087 2046565.