Cead tugtha ag an Roinn Oideachais an luath-thumoideachas Gaeilge a chur i bhfeidhm
Samhain 13, 2015
Fógraíodh inniu dhá leagan de Churaclam Teanga na Bunscoile, leagan amháin do scoileanna Gaeilge agus Gaeltachta agus leagan eile do scoileanna a bhfuil an Béarla mar theanga theagaisc iontu.
Ní dhéanfar aon idirdhealú idir an chaoi a múintear an Béarla agus an chaoi a múintear an Ghaeilge i mbunscoileanna an stáit feasta.
Fógraíodh inniu dhá leagan de Churaclam Teanga na Bunscoile, leagan amháin do scoileanna Gaeilge agus Gaeltachta agus leagan eile do scoileanna a bhfuil an Béarla mar theanga theagaisc iontu.
Leagtar síos i gciorclán nua atá eisithe ag an Roinn Oideachais agus Scileanna inniu go cuirfidh an curaclam nua an struchtúr céanna i bhfeidhm ar an nGaeilge agus ar an mBéarla i mbunscoileanna.
Ciallaíonn fógra an lae inniu go mbeidh cead anois ag scoileanna lánGhaeilge agus scoileanna Gaeltachta an luaththumoideachas a chur i bhfeidhm go deireadh rang na naíonán sinsearach.
Is do pháistí óga óna naíonáin bheaga go rang a dó atá an curaclam nua deartha agus díreofar ar scileanna i bhforbairt na teanga labhartha, na léitheoireachta agus na scríbhneoireachta.
‘’Leasú suntasach a mbeidh fáilte roimhe é seo ar conas a fhoghlaimíonn na daltaí is óige a gcuid scileanna teanga. Den chéad uair, ní bheidh idirdhealú ann sa chur chuige idir teagaisc na Gaeilge agus an Bhéarla.
“Tá torthaí foghlama soiléire agus clocha míle forbartha leagtha síos sa dá theanga dár bpáistí óga,” a dúirt an tAire Oideachais Jan O’ Sullivan.
Cuirfear an curaclam nua i bhfeidhm de réir a chéile ó mhí Mheán Fómhair na bliana seo chugainn agus beidh gach snáithe den churaclam nua á múineadh do pháistí faoin mbliain 2018.
Le linn na scoilbhliana 2016/17 cuirfear béim ar an teanga labhartha, tosófar ar an léitheoireacht agus scríbhneoireacht sa scoilbhliain 2017/2018 agus ó mhí Mheán Fómhair na bliana 2018 ar aghaidh cuirfear na snáitheanna go léir den churaclam nua i bhfeidhm do ranganna na naíonán go rang a dó.
Táthar ag súil le tús a chur le curaclam nua do ranganna ó rang a trí go rang a sé sa bhliain 2019.
Bhain conspóid mhór le cinneadh an iarAire Oideachais Mary Hanafin sa bhliain 2007 ciorclán a eisiúint a chuir cosc ar an luath-thumoideachas Gaeilge i scoileanna. Dúirt Hanafin ag an am go mbeadh an dalta a gcuirfí luath-thumoideachas air faoi mhíbhuntáiste ina dhiaidh sin dá gceadófaí a leithéid. Dúirt sí go dtógfadh sé ocht mbliana an taighde a dhéanamh faoi impleachtaí an luath-thumoideachais.
Cháin eagraíochtaí Gaeilge go láidir an tAire Hanafin ag an am agus cuireadh ina leith go raibh neamhaird déanta aici ar thaighde náisiúnta agus idirnáisiúnta a thaispeáin nach míbhuntáiste ach a mhalairt a bheadh ag an bpáiste a gcuirfí luath-thumoideachais air.
(English) Funding boost for Derry school’s Irish language project
Samhain 12, 2015
Fáilte roimh mhaoiniú d’aonad ASD i nGaelscoil Bhaile Brigín
Samhain 10, 2015
Local TD, Alan Farrell (FG) has welcomed the allocation of funding to Gaelscoil Bhaile Brigín, Balbriggan, for the development of an ASD unit classroom for children with autism.
He said, “I am pleased that Gaelscoil Bhaile Brigín has been allocated funding from the Department of Education and Skills for an ASD unit classroom in the school.”
“The provision of facilities, such as ASD classrooms is of the utmost importance in terms of supporting children with autism during their time in our education system. We must work to ensure that all children in our schools in the North County and throughout the country, receive the greatest possible benefit from our education system. In order to do this, it is necessary to provide our schools with all of the necessary investment and resources to adequately support the needs of all students. It is essential that all children who require additional assistance and support during their time in education receive precisely that.
“I am delighted that Gaelscoil Bhaile Brigín is receiving this investment from the Department of Education and Skills. With the youngest population in the state, North County Dublin is home to a large number of families with children in full-time education. It is vital that we provide schools throughout the North County with the necessary investment to ensure our children receive a high-quality education in an environment which is conducive to their learning. I will continue to actively engage with the Minister of Education and Skills, and her Department, to gain further supports for the future development of schools throughout the constituency,” he said.
www.northcountyleader.ie
Máire Mhic Giolla Íosa: Thug an Ghaeilge spreagadh dom
Samhain 10, 2015
Alt san Irish News ar mheon Máire Mhic Giolla Íosa i leith na teanga:
Oideachais ceoil ar fáil do chách i nGaelcholáiste an Chláir
Samhain 10, 2015
Music Generation has launched a programme at Ennis Community College and Gaelcholáiste an Chláir to bring music education to as wide a range as possible of young people.
With funding from U2, The Ireland Funds, The Department of Education, and Local Music Education Partnerships, Music Generation is now operating in 12 counties.
In Clare, the programme is managed by Clare Music Education Partnership, led by Limerick and Clare Education and Training Board in partnership with Clare County Council, University of Limerick, Clare Education Centre and St.Vincent de Paul.
Programme manager for Clare, Emer O’Flaherty, attended a launch event at the Ennis campus of the Gaelcholáiste and Community College last week, together with the professional music tutors who will participate in the programme.
Lessons have commenced on Wednesday afternoons in the following areas: concertina and fiddle led by Pádraig Rynne; beginners’ guitar with Eoghan Judge; and more advanced guitar with Mike Varden.
Lessons are heavily subsidised, in line with Music Generation’s goal that no child be denied music tuition due to economic circumstances, and instruments are provided where necessary.
This is the latest initiative at the schools, which have a well-established tradition of musical excellence.
The College Ceili Band is a well established feature at events inside and outside the schools, and includes several All-Ireland winning young musicians in its ranks. The students practise every Tuesday and recently performed for a Scottish delegation which visited Gaelcholaiste an Chlair.
The two colleges also host a Modern Music Club and a Choir, both of which meet on Wednesdays.
The new Music Generation programme will provide group or individual lessons as required and the students will perform at a concert in May 2016.
To date, 42 students at Ennis Community College and Gaelcholáiste an Chlair have signed up for the tuition.
‘Not to learn Irish is to miss the opportunity of understanding life in this country…’ – ráiteas Heaney scaipthe ar gach scoil sa Stát
Samhain 9, 2015
Tá póstaer scaipthe ar gach scoil dara leibhéal sa Stát ag COGG ar a bhfuil ráiteas spreagúil faoin nGaeilge a rinne an file Séamus Heaney.
Sa ráiteas dúirt Heaney gurb ionann gan an Ghaeilge a fhoghlaim agus an deis a chailliúint tuiscint a fháil ar scéal na hÉireann mar a bhí agus mar a bheadh.
Rinne an file iomráiteach, Séamus Heaney, a bhuaigh Duais Nobel na litríochta, an ráiteas faoin teanga ar iarratas ó Ghael Linn sna nóchaidí. I 1993 d’iarr Gael Linn ar Heaney a dhearcadh faoin nGaeilge a roinnt mar chuid d’iarrachtaí a bhí ar bun ag an am tuilleadh scoileanna ó thuaidh a spreagadh chun an Ghaeilge a roghnú mar ábhar. Bhí Gael Linn ag iarraidh tábhacht na teanga mar chuid dár n-oidhreacht chomónta a chur abhaile ar mhuintir an oileáin.
20 bliain i ndiaidh do Heaney a dhearcadh ar an teanga a roinnt le Gael Linn tarraingíodh aird arís ar a ráiteas nuair a cailleadh i mí Lúnasa 2013 é. Scaipeadh an ráiteas an uair sin ar na meáin shóisialta agus chuaigh sé i bhfeidhm go mór ar dhaoine.
Bhain an tIar-Choimisinéir Teanga Seán Ó Cuirreáin leas as focail Heaney i mí Eanáir 2014 agus é ag míniú do choiste Oireachtais na cúiseanna a bhí lena éirí as mar agóid i gcoinne phatuaire an Stáit i leith na Gaeilge.
Scaip an Chomhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta (COGG) teachtaireacht Heaney ar scoileanna ó dheas an tseachtain seo caite i ndiaidh dóibh cead a fháil ó Ghael Linn agus ó Mharie Devlin, baintreach an fhile. Thug an eagraíocht le fios do Tuairisc.ie go bhfuil sé i gceist acu cóip den phóstaer a bhronnadh ar an gComhairle Curaclaim ó thuaidh i dtreo is gur féidir í a roinnt ar scoileanna ina dtugtar rogha do dhaltaí staidéar a dhéanamh ar an nGaeilge.
Seo a leanas ráiteas Heaney ina iomláine:
“Not to learn Irish is to miss the opportunity of understanding what life in this country has meant and could mean in a better future. It is to cut oneself off from ways of being at home. If we regard self-understanding, mutual understanding, imaginative enhancement, cultural diversity and a tolerant political atmosphere as desirable attainments, we should remember that a knowledge of the Irish language is an essential element in their realisation.”
www.tuairisc.ie
Dráma nuascríofa ‘1915’ le hAisteoirí Bulfin ag teacht i Mí na Nollag
Samhain 9, 2015
‘1915’
Roghnaigh siad an bhliain mhí-cheart.
Roghnaigh siad an Oifig-an-Phoist mhícheart.
Ach bhain a n-Éirí-Amach (agus a gcuid amhrán) crathadh as Impireacht Shasana!
************
Ceol-dráma nua grinn le hAodh ó Domhnaill, arna léiriú d’Aisteoirí Bulfin ag Barry Barnes: an criú céanna a léirigh ‘Laraedó’ (2013).
AMHARCLANN SMOCK ALLEY
8PM
2,3,4,5 Nollaig, 2015
TICÉADAÍ: E15/12 (agus E10: grúpa d’ochtar nó níos mó).
ÁIRITHINT: (01)6770014 agus www.smockalley.com
Linda Ervine: Mar Phrotastúnach, thuig mé gur liomsa an teanga agus tit mé i ngrá léi.
Samhain 9, 2015
Dearcadh Linda Ervine ar fhoghlaim na Gaeilge le léamh san alt thíos:
‘Múnla’ i gcomhair ‘meánscoil lán-Ghaeilge Gaeltachta’ le cur faoi bhráid na Roinne Oideachais
Samhain 9, 2015
Tá sé i gceist ag an ngrúpa Meánscoil Lán-Ghaeilge do Chonamara “múnla de mheánscoil lán-Ghaeilge Gaeltachta” a chur faoi bhráid na Roinne Oideachais agus Scileanna.
Beidh an ‘múnla’ a chuirfear faoi bhráid na Roinne bunaithe ar mholtaí agus tuairimí a nochtadh ag mórchruinniú faoi chúrsaí oideachais a eagraíodh i gConamara ag an deireadh seachtaine.
I ráiteas a d’eisigh siad aréir, dúirt an coiste a d’eagraigh an cruinniú in Indreabhán go raibh siad ‘an-sásta’ leis an gcaoi ar éirigh leis.
Ní ar aon fhocal a bhí lucht freastail an chruinnithe, a d’eagraigh an grúpa Meánscoil Lán-Ghaeilge do Chonamara, faoin tuairim go mba cheart scoil dara leibhéal a bhunú sa cheantar a mbeadh an múnla céanna aici is atá ag na Gaelcholáistí a chuireann oideachas ar fáil trí mheán na Gaeilge taobh amuigh den Ghaeltacht.
Bhí timpeall seasca duine i láthair i Seanscoil Sailearna ag an gcruinniú eolais ag ar labhair saineolaithe éagsúla ar na buntáistí a bhainfeadh leis an meánscolaíocht Lán-Ghaeilge.
Sa ráiteas a d’eisigh Meánscoil Lán-Ghaeilge do Chonamara aréir, d’fháiltigh coiste an ghrúpa roimh na moltaí a rinneadh ón urlár go n-oibreodh an coiste leis na meánscoileanna sa cheantar chun an mheánscolaíocht Lán-Ghaeilge a chur chun cinn. Ag cruinniú an tSathairn, d’easaontaigh duine amháin a bhfuil baint aige leis an ngrúpa go láidir leis an gcur chuige sin.
Ba í an t-amhránaí Róisín Elsafty, ón ngrúpa ‘Meánscoil Lán-Ghaeilge do Chonamara’ a d’oscail an cruinniú agus a chur fáilte roimh an gceathrar aoi-chainteoirí.
Ag tús an chruinnithe míníodh gur ar mhaithe le ‘plé’ a dhéanamh ar na buntáistí a bhainfeadh leis an meánscolaíocht lán-Ghaeilge do Chonamara a bhí an cruinniú agus nach rabhthas ag iarraidh go ndéanfaí trácht ar aon scoil ar leith sa cheantar ar fhaitíos go maslófaí éinne a raibh baint éigin acu leis na scoileanna sin.
Thug beirt phríomhoidí Gaelcholáistí, Fíona Uí Uiginn as Coláiste Íosagáin agus Séamus Ó Ceanainn as Gaelcholáiste Chill Dara, léargas ar dtaithí siúd in earnáil na scolaíochta lán-Ghaeilge. Bhain caint Uí Uiginn go príomha le cothú na Gaeilge mar theanga scoile agus na bealaí ar féidir a chinntiú go dtugtar tús áite don teanga ar chlár oibre na scoile.
Labhair Ó Ceanainn, a bhí páirteach san fheachtas as ar eascair Gaelcholáiste Chill Dara beagán le cois deich mbliana ó shin, ar na dúshláin a bhí rompu mar mheánscoil nua agus an dul chun cinn atá déanta ag an scoil ó shin i leith.
Dúirt Ó Ceanainn go bhfuil ról lárnach ag an bpobal i bhforbairt fís shoiléir don mheánscolaíocht lán-Ghaeilge.
Labhair beirt bhan Ghaeltachta, Máire Uí Dhufaigh, as Inis Oírr, agus Máire Denvir, stiúrthóir Choláiste Chamuis, ar na fadhbanna atá ann don chainteoir dúchais Gaeltachta faoin gcóras oideachais, go háirithe na fadhbanna a bhaineann le siollabas Gaeilge na hArdteistiméireachta.
Dúirt Uí Dhufaigh gur “cuid an-tábhachtach d’fhorbairt an pháiste bheith in ann é féin chur in iúl go hiomlán ina theanga dúchais féin” le go mbeidh sé “in ann brí a bhaint as coincheapanna, smaointe, tuairimí agus mothúcháin”.
Dúirt sí go léiríonn taighde idirnaisiúnta gur gá do ghasúr a theanga baile a fhorbairt go dtí an leibhéal is airde le go n-éireoidh leis ardchumas a bhaint amach, agus post maith a fháíl níos déanaí ina shaol.
Ní raibh ag éirí leis an gcóras oideachais an fhorbairt sin a dhéanamh agus bhí an córas ag teip ar an ngasúr Gaeltachta dá bharr, a dúirt Máire Uí Dhufaigh.
Dúirt stiúrthóir Choláiste Chamuis Máire Denvir nach raibh an fhorbairt intleachtúil chuí a dhéanamh ar an dalta Gaeltachta faoi láthair toisc siollabas Gaeilge na hArdteiste a bheith lochtach.
Osclaíodh an cruinniú do cheisteanna ón bpobal i ndiaidh na gcainteanna agus cuireadh meascán tuairimí in iúl faoin ábhar. D’éiligh tuismitheoir amháin go mbeadh ‘campas lán-Ghaeilge’ ann i nGaeltacht Chonamara ar a mbeadh naíonra, bunscoil agus meánscoil a d’fhreastalódh ar thuismitheoirí agus ar ghasúir ar mhian leo oideachas lán-Ghaeilge a fháil sa Ghaeltacht.
Ceistíodh polasaithe iontrála na nGaelcholáistí agus dúradh nárbh fhéidir a bheith ag súil go mbeadh an polasaí céanna ag scoileanna Gaeltachta atá ag freastal ar an bpobal áitiúil is a bheadh ag scoil a raibh sé de ‘phribhléid’ aici daltaí a roghnú. Dúirt Fíona Uí Uiginn nach raibh polasaí iontrála mar sin ag Coláiste Íosagáin agus go mbíonn fáilte roimh ghasúir ó chúlraí éagsúla, agus roimh ghasúir a bhfuil riachtanais éagsúla agus cumais éagsúla teanga acu.
Ba iad na daoine a raibh amhras orthu faoi Ghaelcholáiste a bhunú sa cheantar is mó a labhair i ndiaidh an chruinnithe. Bhí achrann beag ann nuair nár ceadaíodh scoileanna áitiúla a lua in ainneoin go raibh plé oscailte á dhéanamh ar Choláiste Íosagáin agus Gaelcholáiste Chill Dara. Moladh an dá scoil Ghaletachta atá lonnaithe gar do láthair an chruinnithe agus dúradh go mb’fhearr i bhfad díriú ar chúnamh a chur ar fáil do na scoileanna sin in áit a bheith ag caint ar scoil nua a bhunú. Dúradh freisin go mba dhlúthchuid an t-oideachas den phleanáil teanga atá ar bun faoi Acht na Gaeltachta 2012 i gceantar Chois Fharraige agus go raibh na coistí pleanála teanga ag obair in éineacht leis na scoileanna agus plean á chur i dtoll a chéile acu.
Thacaigh daoine eile go láidir le feachtas Meánscoil Lán-Ghaeilge do Chonamara.
www.tuairisc.ie
Tuairimí éagsúla ann faoi chruinniú ‘Meánscoil Lán-Ghaeilge do Chonamara’
Samhain 5, 2015
Tá tuairimí éagsúla nochtaithe ag roinnt daoine in earnáil an oideachais faoin gcruinniú atá eagraithe ag an mbrúghrúpa nua ‘Meánscoil Lán-Ghaeilge do Chonamara’. Is é téama an chruinnithe, a bheidh ar siúl i Seanscoil Sailearna i gCois Fharraige, ná ‘Na Buntáistí a Bheadh leis an Meánscolaíocht Lán-Ghaeilge do Chonamara’.
Pléifear ag an gcruinniú Dé Sathairn na buntáistí a bhainfeadh le múnla an Ghaelcholáiste a thabhairt isteach i nGaeltacht Chonamara.
Ach tá amhras léirithe ag Peadar Ó Sé, príomhoide Choláiste Cholmcille in Indreabhán, faoin oiriúnacht an mhúnla chéanna don Ghaeltacht.
“Is í an cheist atá le freagairt ná, céard é Gaelcholáiste? Céard í an teoiric [atá] taobh thiar di. Tá muid den tuairim go bhfuil oideachas ar ardchaighdeán á chur ar fáil trí Ghaeilge atá ar ardchaighdeán. Molaim agus fáiltím roimh aon rud a thacódh leis an nGaeilge sa Ghaeltacht agus roimh aon ghrúpa atá in ann a chur leis sin.
“Ach bheadh na dúshláin cheannann chéanna roimh Ghaelcholáiste is a atá roimh scoileanna Gaeltachta faoi láthair. Ní féidir an Ghaeilge, nó caighdeán ard Gaeilge, a bheith mar riachtanas iontrála in aon scoil sa Ghaeltacht nó taobh amuigh di. Tá muid ag freastal ar phobal áitiúil, pobal a bhfuil caighdeáin éagsúla Ghaeilge ag na gasúir, cuid acu a bhfuil riachtanais speisialta acu. Tá inimircigh againn agus gasúir lánúineacha atá ar bheagán Gaeilge. Tá na múinteoirí sa Ghaeltacht chomh hinniúil céanna is atá i nGaelcholáistí,” a dúirt Ó Sé le Tuairisc.ie.
Dúirt Darach Ó Scolaí, Oifigeach Caidrimh Phoiblí leis an ngrúpa Méanscoil Lán-Ghaeilge do Chonamara, le Tuairisc.ie, nach bhfuil aon chinnteacht ann faoin toradh a bheidh ar an gcruinniú ach go mbeidh le feiceáil ar an Satharn céard go díreach atá ó phobal na Gaeltachta.
“Níl aon locht againn ar scoileanna Gaeltachta ná ar mhúinteoirí na Gaeltachta. Is í an fhadhb ná an córas. Tá locht againn ar an gcóras oideachais sa Ghaeltacht. Den chéad uair ó bunaíodh an stát, tá an Roinn Oideachais ag tabhairt aitheantais don chainteoir dúchais. Tá sí ag rá go raibh sí faillíoch air ó ní raibh tagairt ann dó roimhe seo. Ach le sé mhí anuas, tá an Roinn á aithint.
“Cuireadh na moltaí oideachais Gaeltachta thart i gcúrsaíocht, agus de réir na moltaí sin, tá sainmhíniú de dhíth ar scoil Ghaeltachta. Go dtí seo, chuile scoil ó Bhearna go Carna, ba scoil Ghaeltachta í, ach níl an Roinn Oideachais sásta leis sin níos mó. Caithfear critéir a leagan síos. Is cúis imní dúinn nach bhfuil mórán airde ar an meánscolaíocht sna cruinnithe faoi seo, agus seo é an t-am chun an cheist seo a ardú,” a dúirt Ó Scolaí.
Ag labhairt dó ar Nuacht TG4 oíche Dé Luain, dúirt Ronan Browne, atá ina chónaí sa Spidéal, gur Gaeltacht “lán le Béarla” a bhí sa cheantar agus go mba bhreá leis dá mbeadh a chuid gasúr in ann “dul chuig meánscoil cheart lán-Ghaeilge i gConamara” ach nach bhfuil. Tá a chuid gasúr á gcur aige chuig scoil lán-Ghaeilge i gcathair na Gaillimhe.
Dúirt Tríona Uí Mhurchú, príomhoide Choláiste Chroí Mhuire sa Spidéal, gur fearr d’aon scoil fáilte a chur roimh chách, beag beann ar a gcumas teanga.
“Is é an rud is fearr faoi na scoileanna ná go nglacann siad le gach cineál gasúir ó gach cineál cúlra ar gach cineál cumais. Má chuireann scoileanna roimh chuile chineál gasúr, fiú iad siúd ar bheagán Gaeilge, déanfaidh na scoileanna níos fearr as agus beidh na gasúir níos fearr as, agus fiú an pobal – an tsochaí trí chéile – beidh sé níos folláine,” a dúirt Ní Mhurchú le Nuacht TG4.
Dúirt múinteoir amháin atá ag teagasc i scoil lán-Ghaeilge gurb aisteach leis go mbeadh brúghrúpa ag iarraidh scoil lán-Ghaeilge a bhunú sa Ghaeltacht.
“Braitheann sé ar chaighdeán na scoile, agus shílfeá go mbeimisne, sna Gaelcholáistí, ag iarraidh aithris ar na scoileanna maithe Gaeltachta, agus tá a leithéid ann.
“Is dócha go bhféadfaimis ar fad foghlaim óna chéile ach ar deireadh thiar, níl seans ar bith go bhféadfaí scoil nua, mar atá á phlé, a bhunú toisc nach bhfuil na huimhreacha ann. Is masla é ar shlí don scoil Ghaeltachta. B’fhéidir nach bhfuilimidne sa Ghaelcholáiste chomh maith is a cheaptar,” a dúirt an múinteoir nár theastaigh go luafaí a ainm.
www.tuairisc.ie
