Sharp rise in numbers enrolling for primary school
Lúnasa 27, 2013
It is back to school for thousands of Irish children over the coming days, with many primary schools set to open on Thursday and secondary schools in the days that follow.
This year, however, there will be a subtle difference, not noticed perhaps by the tearful junior infants and their parents, but one that will affect them all in the coming years.
Ireland has turned a corner in 2013 and not one that has anything to do with property prices, bond yields or the International Monetary Fund.
From now on, and at least until 2019, the numbers of students accessing primary and secondary education will rise inexorably, putting new pressures on Department of Education and Skills budgets even as Minister for Education Ruairí Quinn considers how to make cuts worth a reported €100 million for 2014.
Early figures
The schools enrolment tsunami is already on the move with a rise in the numbers of pupils going into primary clearly visible y. Full statistics will be available next month from the department but early figures show that it expects 71,000 junior infant pupils to enrol this year.
This is a 15,000 increase on 10 years ago. And based on the numbers now departing sixth class, there will be about 60,000 new students going into post-primary for 2013.
Underlying trend
A single year’s numbers cannot indicate a trend, and in fact the numbers sitting the Leaving Cert exams were in gradual decline over the past few years.
This, however, belies the underlying trend in access to education which according to figures from the department will be strongly upwards. In July it published a document,
Projections of Full-Time Enrolment Primary and Second Level, 2013-2031.
The projections point to rising participation in education at least until 2019 with education at all levels seeing unprecedented increases in student numbers. The education system will be under severe stress unless capital spending can be found to build schools and provide educational facilities right through third level.
Enrolments
Primary enrolments are projected to rise by about 37,000 pupils by 2015, peaking at about 596,000 by 2019 before beginning to reduce, the document says.
Post-primary enrolments will rise by about 16,000 by 2015 but at this level the rise is expected to be sustained through 2026 hitting a peak at about 416,000 pupils before reducing.
While fertility and migration have an impact “the underlying demographic structure of the population is the main driver of changes in enrolment patterns”, the document said. Births increased annually from the beginning of the last decade and began to affect primary school enrolments from the mid-2000s onward.
This wave will be carried right through to third level, something that the Higher Education Authority has repeatedly warned about. Some 60 per cent of students leaving secondary school currently go on into higher education so if the size of graduating classes increases so too will the cohort entering universities and institutes. These will be hitting the system after years of reduced resources, something that has left higher education with a pared-down ability to deal with bigger numbers.
The department says the demographic changes are taken into account during the annual estimates process and funding is provided to match this in terms of teachers, schools and supports for higher education.
Budget cuts would seem to counter any capacity to deal with the extra student numbers, however.
www.irishtimes.com
Tóin ag titim amach as an Ghaeilge mar ábhar GCSE
Lúnasa 27, 2013
Ciarán Dunbar
310 dalta a rinne staidéar ar an Ghaeilge don A-Leibhéal i mbliana, thuas ó 304 dhalta anuraidh. 1,936 a rinne staidéar uirthi don GCSE, arís méadaithe ón bhliain seo caite.
Más scéal maith é sin ar an chéad amharc, is ábhar mór buartha do phobal na Gaeilge sna Sé Chontae é an meath leanúnach atá ar an Ghaeilge mar ábhar GCSE.
Is ionann an GSCE a bheag nó a mhór agus an Teastas Sóisearach sa Phoblacht. Ní féidir comparáid fhurasta a dhéanamh idir an scrúdú ‘A-Leibhéal’ agus an Ardteist áfach ar an ábhar nach dtugtar ach faoi thrí ábhar agus go ndéantar iad sa seachtú bliain ar an mheánscoil de ghnáth, nuair a bhíonn an dalta 18 bliana d’aois.
Rinne 310 duine ‘GSE Irish’ (A-Leibhéal) i mbliana, 249 acu sin i scoileanna.
Arís, má tá cuma scanrúil ar an líon sin ar an chéad amharc ach níl sé chomh dona sin nuair a chuirtear i gcomparáid é leis an líon a rinne an Fhraincis, 482; an Ghearmáinis, 77; ná an Spáinnis, 436. Ar ndóigh, ní dhéantar an Ghaeilge i scoileanna stáit sa Tuaiscirt – mar sin níl aon fháil ar an Ghaeilge ag idir 40% agus 50% den phobal.
304 a rinne an Ghaeilge don Ard-Leibhéal i 2012, 328 i 2011, 352 i 2010, 339 i 2009, 249 i 2008. Maidir leis an leibhéal ‘AS’ (scrúdú a dhéantar san idirbhliain idir GCSE agus Ard-leibhéal de ghnáth agus a ndéantar cur síos air go minic mar ‘leath’ Ard-Leibhéal) rinne 374 dhalta an Ghaeilge i mbliana, titim ó 431 anuraidh. Rinne 385 an scrúdú AS i 2011, 406 i 2010, 163 i 2009 agus 381 i 2008.
Ar an iomlán tá na huimhreacha seo seasmhach go leor.
Chan ionann an scéal maidir leis an scrúdú GSCE áfach.
1,936 san iomlán a rinne ‘Irish’ (Is ábhar eile í ‘An Ghaeilge’ sa Tuaisceart, féach thíos) i mbliana, 1,829 acu sin i scoileanna. Is méadú é sin ón 1,737 a rinne ‘Irish’ i 2012, dul chun cinn go cinnte.
Ach léiríonn na staitisticí ó na blianta roimhe scéal eile.
Rinne 2,052 ‘Irish’ i 2011, 2,068 i 2009, 2,305 i 2008 agus 2,665 i 2007.
Sin titim thubaisteach agus leanúnach agus tá imní léirithe ag gníomhairí Gaeilge agus ag múinteoirí Gaeilge le ‘Meon Eile’ agus sna meáin shóisialta.
Rinne 144 ‘An Ghaeilge’ i mbliana, is scrúdú é seo atá dírithe orthu siúd atá ag freastal ar Ghaelscoil nó a bhfuil an Ghaeilge ó dhúchas acu.
Rinne 143 ‘an Ghaeilge’ i 2012, 121 i 2011, 133 i 2010, 110 i 2009, 128 i 2008, 100 i 2007.
Mar sin de, tá líon na ndaltaí ag déanamh an scrúdú ‘Gaeilge’ ag feabhsú go mall ach go leanúnach, méadú é sin a bhfuil dlúthbhaint aige le fás na Gaelscolaíochta.
Tuairim mhúinteora
Maidir leis an GSCE ‘Irish’, níl an Ghaeilge ina haonar, tá meath ar theangacha mar ábhar scoile i gcoitinne ag an leibhéal seo, a mhínigh Daithí Ó Muirí, múinteoir Gaeilge in Ardscoil Naomh Pól, ar an tSruthán in Ard Mhacha Theas..
“Is ábhar mór buairimh dúinn go léir líon na scoláirí atá ag roghnú Gaeilge faoi láthair. Tá titim thubaisteach i líon na scoláirí atá ag roghnú teangacha ar scoil ó rinneadh iad a dhífheidhmiú ón churaclam i 2006, agus ó íslíodh an stádas s’acu in eochairchéim a trí,” a dúirt sé.
“D’fhéadfadh seo a bheith conspóideach ach ní léir dom go bhfuil an cath caillte ar fad. Tá gá le hathnuachan sa chur chuige a bhíonn in úsáid sa seomra ranga s’againne sa lá atá inniu ann. Ní mór dúinn an Ghaeilge a lonnú sa saol ina bhfuil ár gcuid scoláirí ina gcónaí ann agus a dhéanamh cinnte nach n-amharctar uirthi mar iarsma nó mar rud nach mbaineann leis an nua-aois.
“Is múinteoirí iontach cruthaitheach agus samhlaíoch iad na múinteoirí Gaeilge ó Thuaidh, go háirithe nuair a bhíodh orainn feidhmiú gan na háiseanna cearta bheith againn agus gan an tacaíocht chuí ón rialtas.
“Má táimid ag gabháil a tharrtháil an Ghaeilge sa chóras oideachais s’againne gan a thuilleadh mhoille – ní mór dúinn amharc ar an dóigh a gcuirtear an teanga i láthair an fhoghlaimeora agus na modhanna múinte a bhíonn in úsáid againn,” ar seisean.
‘Gaelfheachtas’ de dhíth
“Is ábhar buairimh é cinnte dúinn mar Ghaeil nach bhfuil an oiread sin scoláirí ag roghnú Gaeilge ar scoil. Fiú sa scoil ina bhfuil mé féin ag teagasc tá titim bheag feicthe againn le 3-4 bliana anuas sna daltaí a roghnaíonn Gaeilge don GCSE ach buíochas le Dia níl mórán d’athrú ar na huimhreacha a phiocann Gaeilge don AS nó A2,” a deir Dessie Tennyson, Ceann Roinne na Gaeilge, Scoil na Mainistreach, an tIúr.
“Is ábhar imní é seo dúinn uilig. In ainneoin gur tugadh aitheantas oifigiúil don Ghaeilge mar theanga oifigiúil na hEorpa ní fheiceann roinnt scoláirí ná a dtuismitheoirí tábhacht leis an Ghaeilge.
“Is dóigh liom go bhfuil ‘Gaelfheachtas’ de dhíth do scoláirí agus a dtuismitheoirí le bród sa Ghaeilge a chothú,” ar seisean.
Torthaí Maithe Choláiste Feirste
Maidir leis na torthaí GCSE i gcoitinne, d’éirigh le formhór de dhaltaí Choláiste Feirste, Tuath na bhFál, Béal Feirste, an t-aon mheánscoil lánGhaeilge neamhspleách sna Sé Chontae, d’éirigh leo ar a laghad an tagarmharc de 5 GCSE A*- C a bhaint amach.
Tá Coláiste Feirste i measc na scoileanna ilchumasacha is fearr sna Sé Chontae, iad sa 7ú áit dar le tuairisc san ‘Irish News’ le déanaí. Ní raibh ach meánscoil amháin (nach scoil ghramadaí í) chun tosaigh ar Choláiste Feirste i mBéal Feirste, sin St. Louise’s.
“Is léir go ndeachaigh an obair iontach a bhí á déanamh ag na daltaí agus foireann na scoile, gan trácht ar thacaíocht na dtuismitheoirí, go mór i bhfeidhm ar bhaint amach na gcailíochtaí; gráid mhaithe a baineadh amach thar réimse leathan ábhar.
Tá muid ag dúil le fáilte mhór ar ais a chur roimh na daltaí agus iad ag leanstan ar aghaidh le hoideachas trí mheán na Gaeilge,” a dúirt Mícheál Mac Giolla Ghunna, príomhoide na scoile i ráiteas an tseachtain seo caite.
Dea-Scéal sna Glinntí
Agus fá dheireadh, tá éacht déanta ag cailín óg i nGlinntí Aontroma óir tá A* bainte amach san A-Leibhéal ag Luíseach Mathers, nach bhfuil ach 14 bliain aici.
Iardhalta de chuid Bhunscoil an Chaistil í Luíseach Ruadh agus is iníon le Réamaí agus Sinéad Mathers í.
“Tá sinn an-bhródúil aisti mar chailín óg 14 bliain d’aois atá in ann A* an bhaint amach,” a dúirt a hathair, Réamaí Mathers le ‘Meon Eile’.
“Ach níos tábhachtaí ná sin go bhfuil sí bródúil féin as a dúchas, as a dúiche agus as a teanga a labhairt mar chuid lárnach dá saol.”
As an 11 páiste i rang a seacht i nGaelscoil an Chaistil, Baile an Chaistil, bhain ceathrar acu A* agus bhain an seachtar eile A amach, éacht eile gan amhras.
[Scrúduithe sa samhradh amháin atá i gceist leis an alt seo]
www.meoneile.ie
Irish language party in Guildhall Square
Lúnasa 26, 2013
Details of the second birthday bash for a drive to get as many people as possible speaking Irish by 2015, have been announced.
In January the Sentinel reported how the Líofa (fluent) party would take place in Londonderry this year. Breithlá Líofa 2012 will be a free event in Guildhall Square on Sunday (September 8) from 1pm to 4pm. It’s now been announced Fearghal Mac Uiginn will host the party, which will feature performances from Gweedore songstress Aoife Ní Fhearraigh, traditional collective Sontas, and acclaimed Scottish singer Maeve Mackinnon who will be joined by Ross Martin and Angus Lyon. Last year Líofa’s first birthday, which took place in Custom House Square, Belfast, attracted criticism from Traditional Unionist voice (TUV) MLA Jim Allister as it cost upwards of £17k.
But Líofa supporters claim the drive has been used to bring communities together, not least at a major cross-community event in Londonderry organised by the Grand Orange Lodge and the Gaelic Athletic Association (GAA). The organisers of the the forthcoming party are inviting everyone to come along whether they can speak Irish or not. There will be traditional music from Ireland and Scotland, children’s activities and fun for all the family, the organisers say.
www.londonderrysentinel.co.uk
Dream fulfilled as Clon gets purpose-built gaelscoil
Lúnasa 26, 2013
It is the long-awaited fulfilment of a dream for many families and teachers in a West Cork town.
On this Wednesday, students and teachers will march through Clonakilty town to a new, purpose-built gaelscoil. At 10.15am, they will assemble for the last time at the school’s leased classrooms in the Waterfront Buildings on Clarke St. From there, they will leave on foot, walking through the town centre to the new state-of-the-art Gaelscoil Mhichíl Uí Choileáin on Fernhill Road at the western end of Clonakilty. School principal Carmel Nic Airt said the walk should take approximately 20 minutes. “On arrival, there will be a ceremonial raising of the school flag at the new building,” she said. Furthermore, local historian Tim Crowley and wife Dolores, who run the Michael Collins Centre, will present one of a limited series of miniature statues of Michael Collins — similar to a seven feet monument erected at Emmet Square.
The miniature will be on display at the new Gaelscoil building. Ms Nic Airt said that a member of Michael Collins’ family will also be present at the occasion, as will the Mayor of Clonakilty, Phil O’Regan.
Gaelscoil Chloch na gCoillte, as it was first known, started in Sep 1994 with Carmel Nic Airt as its only teacher in charge of just 20 pupils. “Over the years it has moved half a dozen times to rented buildings in various locations around Clonakilty town as pupil and staff numbers grew,” This week, the new term will witness more than 265 pupils and 25 staff move into the new building.
www.irishexaminer.com
Rúnaí scoile á lorg ag Gaelscoil Mhic Aodha, Baile Chill Dara
Lúnasa 23, 2013
Féach http://www.foras.ie/vacancies/
Rúnaí scoile á lorg ag Gaelscoil na Giúise, Teach na Giúise
Lúnasa 23, 2013
Féach http://www.foras.ie/vacancies/
Dianchúrsa Traenála i Scileanna Raidió ó Raidió Fáilte
Lúnasa 23, 2013
Ar mhaith leat bheith i do chraoltóir ar Raidió Fáilte?
Tá Raidió Fáilte ar lorg Gaeilgeoirí cruthaitheacha le páirt a ghlacadh i gcúrsa traenála atá á reáchtáil i gcomhar leis an Chiste Craoltóireachta Gaeilge de chuid Scáileán Thuaisceart Éireann.
Dianchúrsa i scileanna raidió agus craoltóireachta atá i gceist. Foghlaimeoidh na rannpháirtithe an dóigh lena gclár raidió féin a ullmhú, a chur i láthair, a thaifead agus a chur in eagar.
Le cois bunscileanna craoltóireachta, beidh an deis ag na rannpháirtithe scileanna taighde agus iriseoireachta a fhoghlaim, scileanna agallaimh agus cur i láthair, scriptscríbhneoireacht, eagarthóireacht agus meascadh fuaime, an dóigh le trealamh ardteicniúil taifeadta agus eagarthóireachta Raidió Fáilte a úsáid taobh istigh den stiúideo agus úsáid gléasanna taifeadta in-iompraithe le hagallaimh, vox-pops agus imeachtaí a thaifead taobh amuigh den stiúideo.
Bíonn Raidió Fáilte ag craoladh scoth na gclár Gaeilge – 7 lá na seachtaine, 24 uair sa lá – óna stiúideo ar Bhóthar na bhFál, i gCeathrú Ghaeltachta Bhéal Feirste.
Deis iontach atá sa chúrsa traenála seo le tús a chur le slí bheatha sna meáin chumarsáide mar láitheoir raidió nó mar iriseoir agus do chlár raidió féin a léiriú ar stáisiún raidió lán-Ghaeilge.
Beidh aoi-chainteoirí ag teacht isteach ó na meáin chumarsáide náisiúnta le comhairle a thabhairt do dhuine ar bith atá ag smaoineamh faoi shlí bheatha in earnáil an raidió nó sna meáin chumarsáide.
Anuas air sin, beidh an deis ag na rannpháirtithe a slot féin a fháil ar sceideal gnóthach Raidió Fáilte – an t-aon staisiún lán-Ghaeilge sa Tuaisceart!
Beidh an cúrsa ag tosú 07 Meán Fómhair. Moltar duit áit a chur in áirithe go luath óir bíonn an-rachairt ar an chúrsa! Ná cailligí an deis!
Gabh i dteagmháil le Dónall Chaoimhín Mac Murchaidh ar 028 90 310013 nó seol ríomhphost chuig donall@raidiofailte.com roimh an 02 Meán Fómhair 2013
Tuilleadh sonraí le fáil ar www.raidiofailte.com.
Foilsithe ar Gaelport.com
Ranganna tacaíochta do scoláirí GCSE i nDoire
Lúnasa 23, 2013
Tá lúcháir an domhain ar Chultúrlann Uí Chanáin fógairt go mbeidh dhá scéim ar fáil do dhaltaí meánscoile. Is cúrsa tacaíochta é “Gabh le Gaeilge” do dhaltaí ag tabhairt faoi GCSE Irish i 2014 nó 2015. Cuideoidh an clár 30 seachtain leis na daltaí na torthaí is fearr a bhaint amach, le tacaíocht ó theagascóir den chéad scoth. Beidh an cúrsa ar siúl 2 uair an chloig in aghaidh na seachtaine ag Cultúrlann Uí Chanáin, i ndiaidh am scoile ar an Chéadaoin. Seo an chéad scéim den chineál seo le bheith ar siúl i nDoire, agus tá sí maoinithe ag Foras na Gaeilge leis an aidhm go n-ardófar torthaí GCSE Irish.
Is é an dara scéim “Léann Do Dhéagóirí” cúrsa sainiúil d’iar-Ghaelscoláirí atá anois ag freastal ar mheánscoileanna Béarla. Is é an cúrsa seo an t-aon soláthar dá chineál atá ar fáil i nDoire do na daltaí seo. Is í an aidhm is mó atá ag an chúrsa ná cinntiú go bhfuil na scoláirí seo go fóill ag foghlaim Gaeilge ar an leibhéal ceart, agus deis acu tabhairt faoi scrúduithe. Tá an cúrsa seo á reáchtáil ag an Chultúrlann le trí bliana anuas, agus bíonn torthaí den scoth agus soláthar ardchaighdeánach i gcónaí i gceist leis an chúrsa mar gheall ar an sár-theagascóir a bhíonn á theagasc.
Tosóidh an dá chúrsa i Meán Fómhair 2013, agus is é an costas atá orthu ná £20 – margadh iontach!!!! Le haghaidh tuilleadh eolais, nó le clárú ar na cúrsaí is féidir teagmháil a dhéanamh le Ciara nó le Fiachra: ciara@culturlann-doire.ie / fiachra@culturlann-doire.ie nó teileafón 028 7126 4132.
Comhghairdeas le daltaí Choláiste Feirste!
Lúnasa 23, 2013
D’éirigh le Coláiste Feirste gráid os cionn an mheáin a bhaint amach arís i mbliana. Tháinig le formhór de dhaltaí an choláiste ar a laghad an tagarmharc de 5 GCSE A*- C amach. Baineann Coláiste Feirste barr feabhais a mach ag leibhéal GCSE agus coláiste é atá i measc na scoileanna ilchumasacha is fearr sna sé chontae. Léirigh an tIrish News sin ar an tseachtain seo a chuaigh thart nuair a tuairiscíodh go raibh Coláiste Feirste suite sa 7ú háit i measc scoileanna ilchumasacha an tuaiscirt.
Mhol Mícheál Mac Giolla Ghunna, príomhoide na scoile, tacaíocht na dtuismitheoirí, “Is sáréacht eile é seo dár scoil. Is léir go ndeachaigh an obair iontach a bhí á déanamh ag na daltaí agus foireann na scoile, gan trácht ar thacaíocht na dtuismitheoirí go mór i bhfeidhm ar bhaint amach na gcailíochtaí; gráid mhaithe a baineadh amach thar réimse leathan ábhar. Tá muid ag dúil le fáilte mhór ar ais a chur roimh na daltaí agus iad ag leanstan ar aghaidh le hoideachas trí mheán na Gaeilge.”
Dúirt Diarmaid Ua Bruadair, bainisteoir Eochairhcéim 4, “Cé go bhfuil níos mó ná trí cheathrú dár ndaltaí ag baint amach breis is 5 GCSE, caithfear a aithint go bhfuil an líon daltaí atá ag baint amach 7-11 GCSE ag ardú go suntasach, roinnt mhaith acu ar éirigh leo gráid A* a thapú. Is fianaise í seo den chineál timpeallacht foghlama ar leith a chuireann an Gaeloideachas ar fáil. Tá sé ráite ag roinnt ollscoileanna fosta go bhfuil caighdeán ard muiníne agus scileanna cumarsáide ag daltaí Choláiste Feirste.”
D’admhaigh Séamas Mac Colaim, Ceann Bliana Bhliain 12 go bhfuil scoth na dtorthaí seo bunaithe ar an obair chrua sheanaimseartha a léiríonn foireann na scoile agus iad ag cinntiú go dtagann leo riachtanais na ndaltaí a chomhlíonadh ar bhonn aonarach.
“Tá muid thar a bheith bródúil gur éirigh le líon suntasach daltaí gráid iontacha a bhaint amach, ach go háirithe Coleen Ní Thoirealaigh (3 A* agus 7 A), Robert Mac Phail Mac Siacais (2 A*, 3 A agus 5 B), Shannon Ní Choinn (3 A*, 3 A agus 4 B) agus gach aon duine eile a spreagadh chun na cáilíochta arda sin a fháil.”
Tháinig an focal scoir ó phríomhoide na scoile, “Go raibh gach rath agus bláth ar na daltaí ardleibhéil a d’imigh uainn ar na mallaibh chomh maith. Rachaidh cuid mhaith acu go hollscoileanna in Éirinn, Alban, Sasana agus eile, gan trácht ar na daoine óga eile a bheas ag leanstan le Breisoideachas agus fostaíocht. I measc na roghanna gairme a bheas ag ár ndaltaí, beidh dlíodóireacht, cógaisíocht, coireolaíocht, eolaíocht, teicneolaíocht chruthaitheach agus teangacha ar ndóigh.”
“Tá tús na bliana ag druidim linn go gasta agus muid ag súil go mór leis an scoilbhliain atá romhainn. Is mór an dóchas atá againn dár ndaltaí óga, laistigh agus lasmuigh den seomra ranga de thairbhe na foirne tiomanta, daltaí agus tuismitheoirí atá ag obair go laethúil chun cinntiú go mbaineann Coláiste Feirste a sprioc amach agus muid mar bhratscoil d’oideachas iar-bhunscolaíocht in Éirinn.”
Highland Council unveils Gaelic schools map
Lúnasa 23, 2013
Highland Council’s Gaelic education map will provide a guide for parents to source schools that teach the language in the region.
The online map is designed to help parents – both those in the Highland and Islands and those considering moving to the area – to see where they can source Gaelic education in the region.
It pinpoints where the council is currently providing Gaelic education in nurseries, playgroups, primary and secondary schools and also includes details of the number of children attending each of the centres.
Councillor Hamish Fraser, chairman of the council’s Gaelic Implementation Group, said: ”This is an excellent resource and I am sure it will be a valuable tool for the public and for parents.
“The information on the number of pupils in each location also demonstrates the council’s commitment to Gaelic education. We are pleased to provide a new service by informing parents of where we currently have Gaelic provision, providing the opportunity for children to receive bilingual education through Gaelic education.”
A council spokesman explained: “The online map shows where all the Gaelic Nursery and Playgroup provision, both council and partner centres are based, including the number of children attending each of the centres. The map displays the areas where Gaelic Primary School provision is located, the number of pupils attending, and the Associated Secondary Schools where Gaelic is taught.
The resource also highlights the Gaelic Secondary provision, including the number of pupils studying subjects through the medium of Gaelic, those studying Gàidhlig as fluent speakers, and those studying Gaelic as learners.”
The online map can be accessed at www.highland.gov.uk
www.scotsman.com
