Cur agus cúiteamh agus an t-olltoghchán ag teacht chun deiridh
Feabhra 24, 2011
TUARASCÁIL: TÁ NA heagrais Ghaeilge agus lucht na teanga ag stocaireacht go fóill faoi pholasaí teanga Fhine Gael agus feachtas an olltoghcháin ag teacht chun deiridh.
Scríobh príomhfheidhmeannach Ghael Linn, Antoine Ó Coileáin, chuig ceannaire Fhine Gael, Enda Kenny, á rá leis gur “botún é an iomarca béime a bheith á cur ag Fine Gael ar an nGaeilge a bheith roghnach ag leibhéal na hArdteiste”. Bhí lochtanna ar an chóras oideachais ó thaobh mhúineadh na Gaeilge de ach b’fhearr go dtacódh Fine Gael le “beartais úra” leis an teanga a theagasc níos fearr. Is fada Gael Linn ag plé le cúrsaí teanga agus dúirt Ó Coileáin gur léirigh pobalbhreith Ipsos/MRBI go raibh “tromlach den phobal ar son an status quo, go bhfanfadh an Ghaeilge ina croí-ábhar don Ardteistiméireacht. Ceist an-chasta í an phleanáil teanga agus níor chóir céim mhór a ghlacadh i réimse ar bith gan scrúdú géar a dhéanamh ar na himpleachtaí don pholasaí i gcoitinne. Ní mar sin a tharla i 1973-74 nuair a rinne rialtas Fhine Gael athruithe do stádas na Gaeilge san oideachas agus sa státseirbhís”.
Mhol sé d’Fhine Gael gealltanas a thabhairt gan athrú a dhéanamh ar stádas na Gaeilge agus gach gné de theagasc na Gaeilge a scrúdú agus a fheabhsú le go mbeadh dearcadh dearfach ag scoláirí ar an teanga agus cumas acu inti “ag leibhéil so-aitheanta a thacóidh le beartais leis an nGaeilge a shlánú”. D’eisigh an t-eagras trasteorann, Foras na Gaeilge, ráiteas an tseachtain seo caite inar thug siad le fios gur thacaigh siad le rún Fhine Gael athbhreithniú a dhéanamh ar churaclam na Gaeilge. Ach bhí an Foras den tuairim láidir nár chóir “aon bheart bonnathraitheach” a dhéanamh agus an Ghaeilge a bhaint de liosta na n-ábhar éigeantach don Ardteist. Bhí deacrachtaí leis an mhatamaitic mar ábhar ach níor baineadh den churaclam í, a dúirt an Foras. Ina áit sin, rinneadh athbhreithniú ar chúrsaí agus cruthaíodh “Tionscadal Mata” mar thoradh air sin. Chreid an Foras go bhféadfaí “dochar mór” a dhéanamh do spriocanna na straitéise 20 bliain don Ghaeilge dá dtabharfaí céim síos do stádas na Gaeilge. Mhol an Foras oiliúint bhreise a chur ar mhúinteoirí le go mbeadh siad ábalta freastal ar riachtanais scrúdú béil na hArdteiste. Chuir an t-eagras fáilte roimh an “díospóireacht ardphróifíle” a bhí ar siúl, rud a léirigh go raibh “cion agus meas” ag daoine ar an teanga.
Sheol uachtarán reatha Chonradh na Gaeilge, Pádraig Mac Fhearghusa, agus naonúr iar-uachtarán litir chun na meán inar cháin siad polasaí Fhine Gael. Thug siad le fios gur chuir an Conradh in éadan phlean Fhine Gael sna 1970í luatha céim síos a thabhairt don teanga sa státchóras. “Seafóid” a thug Fine Gael ar a n-achainí an t-am sin a scríobhann siad, ach bhí de thoradh ar phlean Fhine Gael ó shin nach raibh ach 1.5 faoin gcéad d’fhoireann Roinn an Oideachais in ann seirbhís i nGaeilge a thabhairt sa lá atá inniu ann: “Is ar éigean a chothaíonn an toradh seo muinín i moladh Fhine Gael go n-isleofaí stádas na Gaeilge sa chóras oideachais dara leibhéal.” Le cois na ráiteas, reachtáil lucht na Gaeilge i mBaile Átha Cliath, i nDaingean, Co Chiarraí agus i gCill Dara cruinnithe poiblí le cúrsaí teanga a phlé ar na mallaibh. Reachtáil an brúghrúpa Guth na Gaeltachta cruinniú le hiarrthóirí toghcháin i nDún na nGall. Dúirt cathaoirleach an ghrúpa Éamonn Mac Niallais go raibh “tábhacht chriticiúil” leis an Ardteist agus go raibh impleachtaí diúltacha ag polasaí Fhine Gael do thodhchaí na gcoláistí samhraidh agus inmharthanacht eacnamaíochta phobal na Gaeltachta.
The Irish Times – Pól Ó Muirí
Plan for optional leaving Cert
Feabhra 24, 2011
Tacaíonn Iarratasóirí Neamhspleácha le stádas na Gaeilge
Feabhra 16, 2011
Léirigh 31 iarratasóir neamhspleách don Olltoghchán 2011 tacaíocht don Ghaeilge mar chroí-ábhar ar shiollabas na hArdteistiméireachta inniu.
D’eascair sé seo as staidéar ar mheon an phobail i leith na Gaeilge mar ábhar scoile, coimisiúnaithe ag Comhar na Múinteoirí Gaeilge, Conradh na Gaeilge, Gael Linn, Gaelscoileanna Teoranta agus Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge agus curtha i gcrích ag MRBI/IPSOS le déanaí.
Léiríonn torthaí an staidéir go bhfuil tacaíocht de 61% i bhfabhar na Gaeilge mar chroí-ábhar ag leibhéal na hArdteistiméireachta.
Chuir na hiarratasóirí neamhspleácha ó dháilcheantair éagsúla ar fud na tíre in iúl go gcreideann siad go bhfuil sé de cheart ag gach dalta scoile a dteanga náisiúnta a fhoghlaim.
Gheall siad a dtacaíocht iomlán don Ghaeilge mar cheann de chroí-ábhair na hArdteistiméireachta, agus go seasfaidh an Ghaeilge mar riachtanas iontrála do chúrsaí tríú leibhéal amach anseo.
Seoladh litir chuig eagarthóirí na nuachtán náisiúnta agus réigiúnacha agus ar na hiarratasóirí neamhspleácha a shínigh an litir bhí:
James Breen- An Clár
Sarah Ferrigan- An Clár
Pádraig O Sullivan- Corcaigh Thuaidh-Lár
Paul O Neill – Corcaigh Thoir
Mick Finn- Corcaigh Theas-Lár
Diarmaid Ó Cadhla Corcaigh Theas-Lár
John Kearney –Corcaigh Thiar Theas
Michael O Sullivan- Corcaigh Thiar Theas
Michael Healy Rae- Ciarraí Theas
John Dillon- Luimneach
Séamus Sherlock-Luimneach
Dr. Ben Nutty- Port Láirge
Eamon Walsh- Gaillimh Thiar
Catherine Connolly – Gaillimh Thiar
Mike Cubbard – Gaillimh Thiar
Noel Grealish – Gaillimh Thiar
Michael Kilcoyne- Maigh Eo
Luke Ming Flanagan – Ros Comáin-Liatroim Theas
John McDermott – Ros Comáin-Liatroim Theas
Gabriel McSharry Sligeach-Liatroim Thuaidh
Cllr Seamus Treanor- An Cabhán/Muineachan
Caroline Forde – An Cabhán/Muineachan
Ian McGarvey – Dún na nGall Thoir-Thuaidh
Thomas Pringle- Dún na nGall Thiar-Theas
Stephen McCahill- Dún na nGall Thiar-Theas
Eugene Finnegan-Cill Mhantáin
Michael J Loftus- Baile Átha Cliath Thiar-Thuaidh
Maureen O’Sullivan- Dublin Central
Christy Burke- Baile Átha Cliath Láir
Cieran Perry- Baile Átha Cliath Láir
Raymond Whitehead- Baile Átha Cliath Theas
Ceist na Gaeilge san Ardteist faoi chaibidil i nGaoth Dobhair
Feabhra 16, 2011
D’fhreastail 150 duine ar chruinniú a bhí eagraithe ag Guth na Gaeltachta agus Coiste na mBan Tí i dTír Chonaill aréir i nGaoth Dobhair chun plé a dhéanamh ar pholasaithe na bpáirtithe polaitíochta i leith na Gaeilge. Ag labhairt ag an ócáid bhí: John Duffy, An Comhaontas Glas, Piaras Ó Dochartaigh, Sinn Féin; Brian Ó Domhnaill, Fianna Fáil; agus Dinny McGinley, Fine Gael.
Níos túisce inné, rinne Ceannaire Fhine Gael, Enda Kenny, T.D., forógra olltoghchán an pháirtí a fhógairt go hoifigiúil i mBaile Átha Cliath. Sa cháipéis sin, (leathanach 52) ardaítear ceist na Gaeilge mar chroí-ábhar ag leibhéal na hArdteistiméireachta, agus deirtear ann go gcreideann Fine Gael “nár chothaigh an Ghaeilge éigeantach fás na teanga nó grá don teanga”.
In ainneoin go raibh gach páirtí a bhí i láthair aréir ceaptha a bheith ag cur a bhforógraí féin faoi bhráid an phobail, is beag cainte a rinneadh nár bhain le polasaí Gaeilge Fhine Gael.
Ceist na teanga ag teacht chun cinn san olltoghchán
Feabhra 16, 2011
TÁ POLASAITHE teanga na bpáirtithe polaitiúla ag teacht chun cinn agus triúr ceannairí páirtí – Micheál Martin, Fianna Fáil; Enda Kenny, Fine Gael, agus Eamon Gilmore, Páirtí an Lucht Oibre – ag déanamh réidh le díospóireacht i nGaeilge a dhéanamh beo ar TG4 anocht ag 7pm.
Thug ceannaire Fhianna Fáil, Micheál Martin, le fios don cholún seo gurbh é “an lár” seachas “an t-imeall” an áit ba dhual don Ghaeilge. Bhí sé imníoch “faoi sheasamh Fhine Gael maidir le deireadh a chur le riachtanas na Gaeilge don Ardteist. Céim thubaisteach ar gcúl don teanga a bheadh ann a d’fhéadfadh an obair ar fad atá déanta ar son na Gaeilge a chur ó mhaith”. Polasaí contúirteach a bhí ann, a dúirt sé, agus ba chosúil go raibh rún ag Fine Gael é a chur i gcrích “beag beann ar thuairimí phobal na Gaeilge agus saineolaithe éagsúla. Cuirim fáilte roimh fhógra an Lucht Oibre nach bhfuil sé i gceist acu sin ísliú stádais a thabhairt don Ghaeilge sa chóras oideachais.
“Ba cheart do Enda Kenny déanamh amhlaidh, géilleadh don cheart agus geallúint a thabhairt nach leanfaidh sé leis an gcur chuige místuama seo. Tá súil agam go dtapóidh sé an deis é sin a dhéanamh ag an díospóireacht ar TG4.” Dúirt Martin gur chóir go mbeadh an Ghaeilge lárnach sa saol poiblí agus go gcaithfidh sí bheith “i lár an aonaigh agus tá dualgas orainne mar pholaiteoirí dea-shampla a thabhairt do dhaoine agus an Ghaeilge a úsáid an oiread agus is féidir linn”. Bhí “borradh faoin nGaeilge ar fud na tíre agus tá dearcadh níos dearfaí ag an bpobal i leith na teanga ná mar a bhí le blianta fada. Ní gá ach féachaint ar fhás ghluaiseacht na nGaelscoileanna mar chruthúnas air sin. “Ach in ainneoin an dul chun cinn suntasach atá déanta againn le 15 bliain anuas, tá an Ghaeilge fós áirithe ag UNESCO mar theanga a bhfuil stádas leochaileach aici. Tá léirithe chomh maith ag staidéir éagsúla go bhfuil stádas leochaileach ag an teanga mar theanga phobail sa Ghaeltacht”.
Bhí “plean gníomhaíochta fadtéarmach” ag an Stát den chéad uair ó bunaíodh é sa Straitéis 20 Bliain an Rialtais don Ghaeilge. Chuir ceannaire Pháirtí an Lucht Oibre, Eamon Gilmore, in iúl do Thuarascáil go seasfadh a pháirtí “leis an nGaeilge”. Thuig sé go raibh daoine ag smaoineamh ar a gcuid post agus gnólacht agus cúrsaí eacnamaíochta mar a bhí ach “fiú agus cúinsí go dona sa tír, choinnigh muintir na hÉireann riamh a ngrá don Ghaeilge. Ar na príomhthosaíochtaí a bheas ag an rialtas nua beidh fostaíocht a chur ar fáil dár lucht saothair, an geilleagar a atógáil agus dóchas sa todhchaí a chothú arís i muintir na hÉireann. “Ag an am céanna, is den riachtanas é go ndéanfar caomhnú ar réimsí sainiúla eile dár saol. Tá an Ghaeilge ina cuid thábhachtach dár bhféiniúlacht náisiúnta agus chultúrtha. Creidimid gur féidir leis an nGaeilge agus gur chóir di cur lenár dtéarnamh geilleagrach trí úsáid a bhaint aisti go leanúnach sa turasóireacht, sna healaíona agus i gcúrsaí craolacháin.”
Thacaigh a pháirtí leis an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge agus chreid sé gur chóir d’Oifig an Taoisigh freagracht a ghlacadh as an straitéis a chomhordú agus a chur chun cinn agus gur cheart don Taoiseach bheith freagrach don Dáil maidir lena cur i ngníomh. Choinneodh Páirtí an Lucht Oibre an Ghaeilge mar “chroí-ábhar éigeantachta” don Ardteistiméireacht bíodh is gur chreid siad go raibh gá ann “athchóiriú suntasach” a dhéanamh ar mhúineadh na Gaeilge; ba cheart go mbeadh daltaí ábalta comhrá a dhéanamh i nGaeilge i ndiaidh dóibh an scoil a fhágáil. D’aithin sé an tábhacht a bhain leis an Ghaeltacht agus bhraith “inmharanthacht agus dul chun cinn” na Gaeltachta “ar chumas a muintire slí bheatha a dhéanamh ina bpobail féin”. I ráiteas i mBéarla a d’eisigh Fine Gael, dúirt urlabhraí thar ceann an pháirtí, Fergus O’Dowd, go raibh polasaí Gaeilge Fhianna Fáil “pathetic”; ní raibh faic déanta ag Fianna Fáil le cuidiú a thabhairt don teanga.
Ba iad Fine Gael an t-aon pháirtí amháin a bhí in ann an teanga “a athnuachan”. Dúirt sé nach raibh ag éirí leis an pholasaí éigeantach agus nach raibh ach 4.4 faoin gcéad de phobal an Stáit ag caint Gaeilge go laethúil taobh amuigh den chóras oideachais. Bhí polasaí seasta ag Fine Gael go mbeadh an Ghaeilge roghnach don Ardteist ach thuig an páirtí d’imní an phobail agus bhí Fine Gael ag iarraidh éisteacht leo: “Many stakeholders have passionate and long-standing beliefs on this issue and Fine Gael will consult with these stakeholders before the introduction of Irish as an optional subject.” Bhí straitéis ilghnéitheach ag Fine Gael i leith na teanga a thabharfadh tacaíocht d’fhorbairt na Gaelscolaíochta agus a chruthódh postanna nua sa Ghaeltacht. Bhí tuilleadh pleananna ag Fine Gael fosta, a dúirt O’Dowd, bhí siad ag iarraidh tuilleadh marcanna a thabhairt don scrúdú béil agus, b’fhéidir, cur leis an churaclam: “Fine Gael will double the proportion of Irish students sitting the Higher Level Leaving Certificate exam by 2018.”
SHEOL SINN Féin a gclár teanga i mBaile Átha Cliath inné.
Dúirt urlabhraí an pháirtí, Pearse Doherty, go raibh siad go mór i bhfábhar na teanga agus na Gaeltachta agus nach raibh siad ag iarraidh céim síos a thabhairt dóibh: “Ba cheart go mbeadh ceantair Ghaeltachta á gcosaint … agus á bhforbairt. Sin an fáth go bhfuil muid ag moladh go dtugtar lántacaíocht agus áiseanna don Ghaeilge sa chóras oideachais agus gur gá an córas oideachais trí mheán na Gaeilge a chosaint go dleathach agus sa Bhunreacht.” Mhol Sinn Féin an Chomhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta (COGG) a athbhunú mar chomhlacht reachtúil; cúrsaí Gaeloideachais a mhaoiniú go dtí an tríú leibhéal agus coláiste oiliúna do mhúinteoirí sa chóras Gaeloideachais a fhorbairt sa Ghaeltacht. Ba chóir go mbeadh an Ghaeilge ina hábhar riachtanach ar bhunscoil agus ar meánscoil agus mhol siad fosta siollabas na Gaeilge a leasú le go mbeadh ní ba mhó béime ar chúrsaí cumarsáide. Bhí siad ar son ceantair nua Ghaeltachta a chruthú, go háirithe i gceantair uirbeacha agus bhí siad ag iarraidh go gcuirfí an plean 20 bliain don Ghaeilge i bhfeidhm.
Scríobhann an Comhaontas Glas ina bhforógra gurb acmhainn luachmhar chultúrtha í an Ghaeilge ag pobal na hÉireann agus gur gá í a chosaint. Tá an páirtí ar son Plean 20 Bliain an Rialtais don Ghaeilge a chur i gcrích go hiomlán; ionad Gaeilge i Roinn an Taoisigh a bhunú le cinntiú go n-achtófar Acht na dTeangacha Oifigiúla i ngach réimse rialtais.
Ba mhian leo go mbainfeadh ranna rialtais úsáid as aistritheoirí a bhfuil aitheantas acu ó Fhoras na Gaeilge agus athbhreithniú ar theagasc agus ar fhoghlaim na Gaeilge, thuaidh agus theas, a chur sa siúl. Agus tá an teangeolaí agus Gaeilgeoir Uinsionn Holmes (www.gar.ie) le seasamh i nGaillimh Thiar mar iarrthóir neamhspleách. Tá corrcholún Gaeilge scríofa ag Holmes don nuachtán seo. Tá sé ag tabhairt tosaíochta don Ghaeilge agus don Ghaeltacht mar go bhfuil a “chroí agus anam féin sa Ghaeltacht”. Creideann sé go bhfuil polasaí dátheangach ag déanamh dochair don Ghaeltacht agus nach bhfuil polasaí Gaeilge Fhine Gael ag déanamh “gar” ar bith do chúis na teanga.
The Irish Times – Pól Ó Muirí
Leaving the last word to the wise
Feabhra 16, 2011
Irish language policy will cost us votes, admits Fine Gael senator
Feabhra 16, 2011
Learning Irish is a right to treasure
Feabhra 15, 2011
Crisis in Irish extends to Gaeltacht
Feabhra 15, 2011
Ó bhéal leanaí imirceach
Feabhra 15, 2011
BEOCHEIST: RÁITEAS A thug léargas maith faoi áit na Gaeilge i saol na hÉireann dom blianta ó shin, is ó iriseoir Danmhargach a tháinig sé.
Bhí mé i láthair mar thuairisceoir i ndánlann Chopenhagen nuair a thug Aire Cultúir na Danmhairge, óráid roimh chuairt an taispeántais “Seoda na hÉireann” ó Ardmhúsaem na hÉireann. Lucht éisteachta acadúil, maithe agus móruaisle an bhaile agus iriseoirí ón dá thír a bhí i láthair. Nuair a thug sí a haitheasc, chuir sé iontas orm gur i mBéarla foirfe amháin a labhair sí. D’fhiafraigh mé de thuairisceoir Danmhargach cén fáth nár labhair sí ina teanga féin agus tháinig aoibh an gháire air. “Ah yes,” ar seisean, “I’ve been in your country. The answer is: she doesn’t have any cultural or political point to make.”
Chuaigh sé ar aghaidh chun a mhaíomh go raibh a dteanga féin, Béarla líofa agus leoga mórtheangacha eile na hEorpa ar eolas ag an gcuid is mó de dhaltaí na Danmhairge ó aois an-óg. Ansin tháinig an sonc. Is le gáire díspeagúil a dúirt sé “your youngsters seem to have difficulty with one language.” Ba bheacht a thuiscint ar chúrsaí na teanga in Éirinn agus cé gur fada ó tharla an comhrá sin, ní léir gur tháinig mórán d’athrú ar an scéal ó shin. Alt a foilsíodh in eagrán Éireannach den Daily Mail le déanaí a thug an ráiteas sin chun cuimhne. De réir na tuairisce, tá taighde déanta ag bean as Poblacht na Seice, Romana Kopeckova, a léiríonn go bhfuil ag éirí níos fearr sa nGaeilge le leanaí as Oirthear na hEorpa a chónaíonn anseo ná leanaí na hÉireann.
Go bunúsach, tá an staidéar nua ag maíomh gur le fuinneamh a thugann na leanaí eachtrannacha faoin Ghaeilge a fhoghlaim agus go bhfuil meas ag a dteaghlaigh ar an dteanga mar rud a thugann cos isteach chultúrtha dóibh. Ar an dtaobh eile, measann an taighdeoir go bhfuil bac éigin síceolaíoch ag cur as do leanaí na hÉireann, rud éigin atá faighte ag cuid acu, dar léi, ó thuismitheoirí a raibh drochtheagmháil acu leis an teanga ar scoil. Deir Kopeckova gurb iad na leanaí Éireannacha san aoisghrúpa 12 bliain atá ag tabhairt droim láimhe leis an nGaeilge. Is san aois seo, a deir sí, a éiríonn leanaí amach in aghaidh rudaí ar aon nós agus má chuirtear leis sin tuairimí tuismitheoirí nár thaitin an Ghaeilge leo ar scoil, tacaíonn sé leis an dearcadh frith-Ghaeilge Is fada lucht na Gaeilge, lucht oideachais agus leoga rialtas i ndiaidh rialtais ag iarraidh a fháil amach cad atá mícheart leis an gcóras anseo. Aithnítear go bhfuil sé beagnach míorúilteach nach féidir le dalta a fhoghlamaíonn Gaeilge ón mbunscoil go dtí an Ardteist beannú duit as Gaeilge.
Chuirtí an locht ar an gcóras, ar úsáid an bhata, ar na modhanna teagaisc, ar dhroch-chaighdeán na múinteoirí, ar ghearradh na gcoláistí traenála, ar éagsúlacht chanúintí múinteoirí, ar easpa áiseanna agus fiú, go bhfoire Dia uirthi, ar an seanchréatúr sin as an mBlascaod, Peig Sayers, nach ndearna ach cuimhní cinn a fhágáil ina diaidh. Baineadh úsáid as gach seift chun an scéal a leigheas: modhanna clos-amhairc sa rang, breis marcanna dó seo agus breis marcanna dó siúd sna scrúduithe, laghdú ar líon na litríochta.
Agus an toradh?
De réir figiúirí a tugadh don Dáil labhraíonn 83,000 an Ghaeilge go laethúil; sin níos lú ná 2 faoin gcéad den bpobal. Tá líon na ndaltaí a dhéanann scrúdú na Gaeilge san Ardteist tite go dtí 83 faoin gcéad. Tá líon na ngrád ABC san Ardteist tite 5.5 faoin gcéad. Agus céard faoin Roinn féin a bhfuil cúram na Gaeilge sna scoileanna uirthi ón tús? Bhuel, is cosúil nach féidir ach le 1.5 faoin gcéad den bhfoireann seirbhís a sholáthar trí Ghaeilge. Sa mbliain seo, nuair atá Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge foilsithe, tá sé in am aird a thabhairt ar an scéal atá le hinse ag na figiúirí thuas. Is féidir athstruchtúrú a dhéanamh ar na heagraíochtaí agus pas sa nGaeilge a thabhairt don dalta atá in ann “Dia duit” a rá agus gan tada eile. Ach ní athróidh sé sin an bhunfhadhb agus is é sin an meon diúltach atá á chur ó ghlúin go glúin. Muna bhfuil tromlach mór mhuintir na hÉireann go hiomlán naimhdeach don teanga, tá siad beag beann uirthi. Is cuid den dtroscán náisiúnta í, dar leo, ach, as ucht Dé, bíodh sí á foghlaim agus á labhairt ag daoine eile! Bhuel, tá sé sin ag tarlú.
Ní fheadar an é meon an iarchóilíneachais a d’fhág mar sin muid ach tógfaidh sé feachtas láidir leanúnach chun cás na hathbheochana a chur arís. Cé a chreidfeadh é agus 2016 ar leac an dorais? Caithfidh Fine Gael a bheith curámach nach dtugann siad coup de grace don iarracht idir an dá linn.
The Irish Times – Seán Ó hÉalaí
