Ranganna Gaeilge do dhaoine fásta le Gaelchultúr
Meán Fómhair 17, 2012
Beidh Gaelchultúr ag cur tús lena ranganna Gaeilge oíche do dhaoine fásta an tseachtain seo chugainn (24–29 Meán Fómhair 2012) sna hionaid seo a leanas:
Baile Átha Cliath
Ceatharlach
Corcaigh
Luimneach
Beidh Ranganna Beo ar Líne acu den chéad uair an fómhar seo agus beidh siad ar fáil do dhaoine ar fud an domhain. Tabharfaidh Gaelchultúr mí saor in aisce ar a suíomh ríomhfhoghlama, ranganna.com, do gach duine a chuirfidh rang oíche in áirithe linn.
Chomh maith leis na cúrsaí thuas, beidh an Dianchúrsa Ullmhúcháin i gCruinneas na Gaeilge ag tosú Dé Sathairn, 22 Meán Fómhair, agus cuirfear tús leis an gcéad Chúrsa Gaeilge d’Iarratasóirí Hibernia eile idir 11–13 Deireadh Fómhair 2012.
Tuilleadh eolais: www.gaelchultur.com | eolas@gaelchultur.com | (01) 484 5220 | 1890 252 900
Dea-scéal do sheirbhísí teanga sa Ghaeltacht
Meán Fómhair 14, 2012
Fógraíodh an tseachtain seo go gcuirfidh an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta breis agus €¾ milliúin ar fáil mar mhaoiniú do chúntóirí teanga sa Ghaeltacht.
D’fhógair an tAire Dinny McGinley go soláthrófar €150,000 sa bhreis ar dheontas na bliana seo caite a chuirfidh leis an bhforbairt atá déanta ar sheirbhísí chúnamh teanga sa Ghaeltacht le cúpla bliain anuas. Ceadaíodh €762,378 san iomlán do Mhuintearas agus d’Oidhreacht Chorca Dhuibhne chun Scéim na gCúntóirí Teanga a reáchtáil sa Ghaeltacht sa scoilbhliain 2012/13.
Agus é ag fógairt an deontais dúirt an tAire Stáit “Aithním an tábhacht atá leis an scéim seo mar chuid dílis de chur i bhfeidhm córasach an Chláir Tacaíochta Teaghlaigh agus is cinnte go n-eascróidh tairbhe as an deontas méadaithe atá curtha ar fáil do pháistí na Gaeltachta agus dá dtuismitheoirí atá tiomanta do chur chun cinn na Gaeilge ina dteaghlaigh”.
Leis an deontas is déanaí san áireamh tá breis is €1.6 milliúin ceadaithe ag an Roinn do thograí éagsúla Gaeltachta le trí mhí anuas.
Ceadaíodh €300,000 do thionscadail Gaeltachta le linn mhí an Mheithimh idir €100,000 a soláthraíodh do Chumann Lúthchleas Gael Chomhairle Chonnacht, €10,000 d’obair bheag athchóirithe i gColáíste Uisce agus €29,000 d’Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte i Corca Dhuibhne.
Léirigh an an tAire a chuid tacaíochta do cheol, damhsa agus amhránaíocht na gceantar Gaeltachta le hallúntas €12,000 a ceadaíodh d’fhorbairt Chonamara Láir Teo chun uirlisí ceoil a cheannach, deontas €110,000 a bronnadh ar Ghaelacadamh an Spidéil i mí an Mheithimh, agus €20,000 breise a ceadaíodh i mí Iúil le cur le forbairt ar na healaíona dúchasach an Spidéil. Dúirt an tAire go bhfuil “ról lárnach agus leanúnach ag an nGaelacadamh i gcur chun cinn ceol dúchasach na Gaeltachta agus táimid go mór faoi chomaoin dóibh féin agus na múinteoirí atá fostaithe acu, agus is léir go bhfuil toradh fiúntach ar a gcuid oibre”.
Mar aon le cultúir agus traidisiúin na Gaeltachta, cuirtear le háiseanna turasóireachta agus pobail sna míonna romhainn mar thoradh ar dheontas na Roinne a fógraíodh ag deireadh an tsamhraidh. Ceadaíodh €256,000 Chomharchumann Mhic Dara ar an gCeathrú Rua le foirgneamh a cheannach a bheas mar halla pobail agus cóiríocht don choláiste Gaeilge.
Ceadaíodh €180,260 san iomlán mar chostas athchóirithe agus oibreacha feabhsúcháin ar na hoileáin Ghaeltachta; Árainn Mhór, Toraigh, Inis Fraoich, Inis Oírr, Béara agus Oileán Baoi.
Fógraíodh deontas €50,000 i mí Iúil do Chomhlacht Traenach na Gaeltachta Láir, le ceantar agus oidhreacht Loch Fhinne a chur chun cinn ó thaobh turasóireachta de agus €45,000do Choiste Pobail na Tulaigh, Baile na hAbhann le hathchóiriú an halla phoiblí a chur i gcrích.
Is féidir tuilleadh eolais maidir le maoiniú na Roinne a fháil ar www.ahg.gov.ie.
Foilsithe ar Gaelport.com
Fóram Plé: Dea-scéal don Ghaeilge le heisiúint thorthaí an Teastais Shóisearaigh
Meán Fómhair 14, 2012
Cúis áthais, faoisimh agus ceiliúrtha is ea an lá inniu do na mílte daltaí a rinne scrúduithe an Teastais Shóisearaigh an samhradh seo.
Ach ní do na daltaí amháin an chúis áthais mar gur chruthaigh staitisticí thorthaí na bliana seo go bhfuil meon níos dearfaí á léiriú ag daltaí scoile i dtreo Ghaeilge Ardleibhéil an Teastais Shóisearaigh.
Tá ardú tagtha ar líon na ndaltaí ag déanamh scrúdú Ardleibhéil i gcoitinne de bharr athruithe ar an scéim mharcála. Chomh maith leis sin, tháinig ardú 72% ar líon na ndaltaí a bheartaigh scrúdú béil a dhéanamh i mbliana. De bharr dúblú na marcanna don scrúdú béil roghnach, roghnaigh níos mó ná leath as an 50, 809 dalta a rinne an Teastas Sóisearach i mbliana scrúdú Ardleibhéil Gaeilge a dhéanamh – sin ardú 51.4% ar an 49.5% anuraidh.
Ach an bhfuil cothromaíocht i gceist ó thaobh an bhuntáiste atá ag daltaí a labhraíonn Gaeilge ar bhonn laethúil ar scoil agus sa bhaile? Labhair Gaelport.com le beirt phríomhoidí as Gaelscoil agus as scoil lonnaithe sa Ghaeltacht maidir le cás a gcuid scoileanna féin.
Iarradh ar Shéamus Ó Ceanainn, Príomhoide Ghaelcholáiste Chill Dara, Nás na Ríogh, an raibh athrú tar éis teacht ar chaighdeán Gaeilge na ndaltaí le déanaí de bharr athruithe sa chóras marcála?
“Ta sé deacair a rá a bhfuil athrú tar éis teacht ar an gcaighdeán Gaeilge sa scoil, seans go mbeidh sé níos soiléire i gceann cúpla bliain. Caithimid a bheith fíor-chúramach leis an gcóras marcála sa tslí ina bhfuil sé faoi láthair toisc gurb iad na múinteoirí a dhéanann measúnú ar a ndaltaí féin. Is gá a bheith cinnte go bhfuil cothromaíocht i gceist ar fud na tíre agus go bhfuil rudaí so-fheicthe. Tá obair le déanamh go fóill go dtí go bhfuil córas iomlán inmharthanach curtha i bhfeidhm. “
Ó thaobh marcanna de is iad na cailíní a d’éirigh leo an líon A1 is mó a bhaint amach sa scrúdú Ardleibhéil. As 1159 dalta a rinne scrúdú Ardleibhéil d’éirigh le 841 caillín A1 a bhaint amach i gcomparáid le 318 buachaill a bhain A1 amach.
Iarradh ar Áine Ní Cheallaigh, Príomhoide ar Mheánscoil San Nioclás, An Rinn Ó gCuanach, an raibh buntáiste ag daltaí ag freastal ar scoil Ghaeltachta ó thaobh an scrúdaithe cainte de?
“Ní dhéanann aon dalta sa scoil seo scrúdú béil don Teastas Sóisearach mar go bhfuil an Ghaeilge labhartha acu ó dhúchas. Bheinn in amhras chomh maith maidir leis an gcóras féin agus faoin measúnú a dhéantar ar na daltaí. Baineann an fhadhb leis an Roinn Oideachais agus an tslí nach bhfuil polasaí Gaeilge curtha i bhfeidhm ann. Tá caighdeán go mór de dhíth orthu.
Maidir le marcanna na gcailíní i gcomparáid leis na buachaillí, bíonn an rud céanna i gceist i gcónaí. Baineann an difríocht sna marcanna le nádúr – de gnáth bíonn cailíní níos díograisí ó thaobh oibre scoile de ag an aois sin ná buachaillí.”
GAELPORT
Féinmheastóireacht Scoile – Treoir ón Roinn Oideachais agus Scileanna don bhun agus iarbhunleibhéal
Meán Fómhair 14, 2012
- Féinmheastóireacht Scoile – Nuashonrú do bhunscoileanna
- Féinmheastireacht Scoile – Nuashonrú d’iarbhunscoileanna
Féach na naisc thíos d’acmhainní eile atá ar fáil anseo ar an suíomh:
- Eolas Ginearálta
- Tumoideachas
- Polasaithe Samplacha
- Foilseacháin GAELSCOILEANNA TEO.
- Staitisticí
- Feachtais
- Conarthaí Fostaíochta
- Reachtaíocht
- Ciorcláin
- Treoirlínte
Gaelscoil Nua oscailte i nDún Geimhin
Meán Fómhair 14, 2012
D’OSCAIL Gaelscoil Neachtain i nDún Geimhin, Co Doire, don chéad uair Dé Luain. Tá 63 dalta ar an scoil faoi láthair.
Cuireadh tús leis an scoil naoi mbliain ó shin, mar shruth Gaeilge i mBunscoil Naoimh Chainnigh ar an bhaile.
Gaelscéal na seachtaine seo : Fuil, Foréigean agus Fuarchúiseachas : Fear dúnmharaithe i mBÁC i lár an lae – tuairisc ón láthair; Samhail Nua Mhaoinithe diúltaithe 100% – 3,000 aighneacht i gcoinne na Samhla; Aistriúcháin ó Bhéarla na leabhair is mó díola i nGaeilge
Cuireadh an iarratas chuig an Seirbhís Pleanála ó thuaidh an seachtain seo caite le síneadh a chur leis an scoil.
Is scoil rialaithe é Gaelscoil Neachtain. De ghnáth, luaitear an earnáil sin le scoileanna a dhéanann freastal ar an phobal Protastúnach.
Dúirt Nodlaig Ní Bhrollaigh, Cathaoirleach choiste na scoile, gur mar scoil rialaithe a bhí an tacaíocht ab fhearr le fáil.
“Bhíomar istigh mar aonad, ní raibh an spás againn le forbairt,” ar sise. “Ní raibh ach beirt mhúinteoir againn. Anois tá príomhoide againn.”
Tá Iníon Uí Bhrollaigh iontach sásta leis an tacaíocht a fuair siad ó Bhord Oideachais agus Leabharlainne an Iarthair (WELB).
“Tá siadsan ag foghlaim faoin Ghaeloideachas chomh maith,” ar sise.
Dar léi go bhfuil tábhacht leis an stádas nua. “Tá sé tábhachtach don Ghaeloideachas go bhfuilimid ag oscailt doirse do dhaoine sa phobal,” ar sise.
“Tá fhios againn nach bhfuil sin ag dul a tharlú thar oíche.”
Bhíodh scoil rialaithe i nDún Geimhin. Druideadh sin ceithre bliain ó shin. Tá ath-chóiríú le déanamh ar an bhfoirgneamh agus tá Gaelscoil Neachtain le haistriú isteach ann i gcionn 18 mí.
Idir an dá linn, tá sé lonnaithe i mBunscoil Naoimh Chainnigh ar fad. Thosaigh 25 páiste ar an naíscoil i mbliana.
GAELSCÉAL
Call for schools to make Mandarin a priority
Meán Fómhair 14, 2012
Seal i nGaoth Dobhair
Meán Fómhair 14, 2012
Ré na gcúrsaí éagsúla faoi lán seoil i nGaoth Dobhair le linn míonna Iúil agus Lúnasa. D’fhreastail 120 cloigeann cúrsaí Ghael Linn agus 200 ábhar múinteora cúrsa trí seachtaine Hibernia. Mar is leir ón chuntas a thug Eamonn Mac Niallais, Riarthóir Ionad na Gaeilge de chuid Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge, Ollscoil na hÉireann, Gaillimh, i nGaoth Dobhair, ba chun tairbhe na ndaltaí agus gheilleagar na háite na cúrsaí seo.
Chuir mic léinn Ghaeilge borradh mór fá cheantar Ghaoth Dobhair
Bhí beagnach 200 mac léinn ó Choláiste Hibernia, Baile Átha Cliath, ar chúrsa trí seachtaine i nGaoth Dobhair mar pháirt den Ard-Dioplóma sna Dána (Bunoideachas). Bhí an cúrsa á reáchtáil ag Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge, Coláiste Lán-Ghaeilge de chuid OÉ, Gaillimh. Dúirt Príomhoide an chúrsa, Diarmaid Ó Tuama, go raibh sé breá sásta leis an dóigh ar éirigh leis an chúrsa.
“Bhí foireann teagaisc den scoth againn agus bhí na háiseanna san ionad agus sa cheantar thar barr. Bhain na mic léinn an-sult as agus d’fhoghlaim siad neart Gaeilge.”
Mhínigh Riarthóir Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge (Gaoth Dobhair), Éamonn Mac Niallais, go raibh borradh mór fá cheantar Ghaoth Dobhair le linn na míosa de bharr na mac léinn uilig:
“Bhí 60 duine fásta anseo ag tús na míosa fá choinne chúrsa Ghael Linn. Thóg cuid acu a dteaghlach leo go Gaoth Dobhair. Bhí an grúpa mór ó Choláiste Hibernia anseo go deireadh na míosa.”
Lean Mac Niallais ar aghaidh agus mhínigh sé go mbíonn ról ríthábhachtach le himirt ag an phobal le linn chúrsaí an tsamhraidh:
“D’iarramar ar phobal Ghaoth Dobhair cuidiú leis na mic léinn seo a sprioc a bhaint amach, .i. snas a chur ar a gcuid Gaeilge. Tá mic léinn ábalta méid áirithe a fhoghlaim ins na ranganna ach ba ghá go labhródh muintir na háite Gaeilge leo ins na siopaí, ins na tithe tábhairne agus araile. Tá sé tábhachtach go bhfaca siad gur ceantar beo Gaeltachta é Gaoth Dobhair.”
Chuir Cathaoirleach Chumann Tráchtála Ghaoth Dobhair, Éamonn Mac Giolla Bhríde, béim ar na buntáistí eacnamaíochta a bhaineann leis an Ghaeilge don gheilleagar áitiúil:
“Chuir na mic léinn seo go mór le roinnt mhaith gnónna áitiúla. Bhí cuid de na mic léinn ag roinnt tí le chéile. Bhí teaghlaigh in éineacht le daoine eile agus tithe aonair faighte ar cíos acu. Mar sin, d’fhéadfá a rá go raibh suas le 400 cuairteoir i nGaoth Dobhair mar gheall ar chúrsa Gaeilge amháin! Bhain mná tí, óstáin, tithe tábhairne, bialanna, comhlachtaí tacsaithe srl. tairbhe as iad a bheith sa taobh seo tíre. Tá an Ghaeilge agus an cultúr Gaelach an-luachmhar mar acmhainní. Tá an turasóireacht chultúrtha riachtanach do Ghaoth Dobhair le linn an laig trá eacnamaíochta seo.”
As gach cearn den tír iad na mic léinn ar an Ard-Dioplóma de chuid Choláiste Hibernia. Seo an chéad uair do roinnt mhaith acu bheith i nGaeltacht Dhún na nGall. Is léir go raibh siad ag baint an-sult as. Chuir an Baile Átha Cliathach, Nicola McGowan, síos ar an dóigh a mothaigh an grúpa ar fad:
“Níl bealach ar bith níos fearr le Gaeilge a fhoghlaim ná seal a chaitheamh i gceantar Fíor-Ghaeltachta. Níl tú ábalta ach méid áirithe a fhoghlaim sna ranganna. Bhí sé ina chuidiú mhór dúinn go rabhamar ábalta éisteacht le muintir na háite agus iad ag caint Gaeilge go nádúrtha. Ba chúrsa den scoth seo, in ionad den scoth, i gceann de na ceantair is deise sa tír! Is breá linn Gaoth Dobhair!”
I measc na gcúrsaí a bhíonn ar siúl san Acadamh tá Dioplóma sna Dána (Scileanna Teilifíse), Dioplóma sna Dána (Scileanna Aistriúcháin), Dioplóma sa Ghaeilge, Dioplóma sna Dána (Teicneolaíochtaí Gnó), Dioplóma sna Dána (Ríomhaireacht don Riarachán Gnó), Dioplóma sna Dána (Cleachtas Ealaíne), Teastas agus Dioplóma sa Bhéaloideas.
SAOL
Higher-level divide between genders
Meán Fómhair 14, 2012
Saol – Nuacht na Scoileanna
Meán Fómhair 14, 2012
Gaelscoil na Mí
Scata de dhea-scéalta againn anseo daoibh ar an fhás atá ag teacht i gcónaí ar líon na nGaelscoileanna fud fad na tíre. Flosc faoin fhás i líon na naíonraí nua – 32 cinn – chomh maith. Síolta mustaird gan aon agó. Ta roinnt eolais thíos faoi staid na Gaelscolaíochta chomh maith, ach ar dtús tuairiscí ó Ghaelscoil na Mí i gCill Dhéagláin, ó Ghaelscoil Neachtain i nDún Geimhin, Co Dhoire, ó Ghaelscoil an Chuilinn i mBaile an Tirialaigh, Baile Átha Cliath 15 agus ó Ghaelscoil Eiscir Riada (Leamhcán, Co. B.Á.C.). Is i dtús a dara bhliain atá Gaelscoil na Mí. D’eascair buanú agus fás na scoile ó céadbhunaíodh í i Ráth Tó le deichniúr ar na rollaí. Anois táid lonnaithe 10 míle thíos an bóthar i bhfoirgneamh sealadach snasta ar thailte Chumann Lúthchleas Gael Dhomhnach Mhór /Chill Dhéagláin. Bhí sé de phribhléid ag SAOL seal a chaitheamh, le gach cead chuige seo faighte, sa scoil féin agus go fiú bualadh leis an fhoireann agus 65 scoláire. Is le Trish Ní Mhaolagáin, príomhoide, le Clár Ní Mhaoláin agus le Fionnuala Nic Cába, múinteoirí, le Pauline O Néill, treoraí, agus le Joanna Uí Mhíocháin, rúnaí nuacheaptha na scoile, a bhuaileamar. De bhunadh Phort Laoise í Trish, agus seal caite aici ar fhoireann Ghaelscoil ‘iontach’ Thaobh na Coille ag bun shléibhte Bhaile Átha Cliath. Bhí a sháith deacrachtaí le sárú le linn bhunú na scoile i Ráth Tó, ach is uisce faoin droichead an léinn sin uile anois agus todhchaí chinnte dhóchasach roimh Ghaelscoil na Mí. Ainneoin nár tógadh le Gaeilge í féin, seoladh chuig scoil chónaithe Choláiste na Rinne í agus í dhá bhliain déag d’aois agus, mar a deir an té a chum, ‘claochlaíodh a saol’ ó shin. Chaith sealanna samhraidh i gColáiste Lorgain Chonamara ina dalta, ina ceannaire agus ina múinteoir, agus bhain a cuid cáilíochta amach i gColáiste Mhuire gan Smál Luimnigh. Nuair a chéadoscail doirse na scoile i gCill Dhéagláin bhí 35 dalta cláraithe agus an líon sin dúbailte nach mór i mbliana. Ina measc sa chéad bhliain bhí triúr páistí On Laitvia – Julia Saicenko, Adrians Zmijs agus Nokita Markule. Táid triúr líofa i dtrí theanga anois! Lúcháir ar a dtuismitheoirí go ndearnadar an rogha a rinneadar ainneoin iad beagán amhrasach ar dtús. Bíonn Trish ag moladh na dtuismitheoirí go spéir agus, ina dteannta, Aeidín Ní Mhaoilidigh, an múinteoir rince. Ta cáil nach beag ar Aedín, iníon Mhattie Maleady, ar dheis De go raibh sé ag rince, ac ucht a feabhais mar oiliúnóir rincí Gaelacha. Gan amhras, agus áiseanna den scoth ar fáil sa chlub agus ar an bpáirc buailte leo, imrítear peil agus iomáint. Snámh á theagasc chomh maith ach ní in aghaidh aon sórt easanna! Maidir leis na tuismitheoirí tá seisiúin Mhamaí Linigh le atosú. Tagann na mamanna lena bpáiste is óige agus cleachtar comhrá agus amhránaíocht Ghaeilge a fhad is a bhíonn na rudaí beaga ag súgradh. Sea, táid ar liosta tógála na Roinne Oideachais le haghaidh foirgneamh buan, ach níl aon rian den sean-sealadachas – cabáin liatha réamhdhéanta scartha óna chéile – bainteach leis an bhfoirgneamh atá acu. An ród rompu geal go maith ach i ndathanna glas agus buí na Mí.
Gaelscoil an Chuilinn
D’oscail Gaelscoil nua, Gaelscoil an Chuilinn, a doirse den chéad uair tá coicís ó shin. Is scoil nua Lán-Ghaeilge, comhoideachais le héiteas idir-chreidmheach í Gaelscoil an Chuilinn, faoi scáth An Fhorais Pátrúnachta i mBaile an Tirialaigh, Baile Átha Cliath 15. D’oscail an scoil le ranganna naíonáin sóisir agus sinsir agus bhí lá iontach ag an bhfoireann agus ag na daltaí nua, dar le Príomhoide nua na scoile, Fergus Ó Conghaile. Is féidir tuilleadh eolais a fháil maidir le Gaelscoil an Chuilinn, nó daltaí a chlárú leis an scoil nua, trí ghlaoch a chur ar an bPríomhoide Fergus Ó Conghaile ag 086-3236187 nó ríomhphost a sheoladh chuig gaelscoilanchuilinn@gmail.com
Gaelscoil Eiscir Riada
Foirgneamh breá úrnua a osclaíodh i Leamhcán le lucht uilig Ghaelscoil Eiscir Riada, idir scoláirí, mhúinteoirí, thuismitheoiri, ionadaithe an chomhlachta tógála agus na Roinne Oideachais i láthair chun an eochair a chasadh den chéad uair agus ré úr don scoil a sheoladh chun bóthair.
Gaelscoil Neachtain
Triúr is seasga scoláire atá ar rolla na gaelscoile nua i nDún Geimhin, Co Doire. Neamhspleachas ón ‘sruthachas’ atá bainte amach ag an scoil tareis naoi mbliana i gcomhar le Bunscoil Naoimh Chainnigh ar an bhaile. Suimiúil go maith agus briseadh fód nua ar fad go naithníoitar Gaelscoil Neachatuin mar Scoil Rialaithe (‘controlled school’ ). Is gnathach leo seo bheith ina scoileanna Phrodastúnacha ó thuaidh. Is i bhfoirgnimh scoil rialaithe i nDún Geimhin, a dhúnadh cúpla blian o shoin, a bheas Gaelscoil Neachtain lonnaithe i gceann bliain go leith nuair a deintear athchoiriú ar seo. Idir seo agus sin fanfar mar ionad i mBunscoil Naoimh Chainnigh ach beidh Priomhoide dá cuid fein acu agus an neamhspleachas uile a ghabhann le seo ina sheilbh. Mar comhrtha dóchais agus cinnteachta ta 25 páiste cláraithe sa naíscoil i mbliana.
Bandon Gaelscoil Opens
Meán Fómhair 12, 2012
